W piątek, 10 czerwca 2011 r. w galerii Książnicy Cieszyńskiej odbył się wernisaż kolejnej już w tym roku wystawy. Tym razem Książnica Cieszyńska zaprezentowała przechowywane w jej zbiorach dawne piśmiennictwo technicznie. Na ekspozycji nie zabrakło oczywiście wątków regionalnych. Wszak jeszcze do 1920 r. Cieszyn był stolicą jednego z najbardziej uprzemysłowionych i rozwiniętych pod względem technicznym regionów w Europie Środkowej. Wystawę oglądać mozna było także następnego dnia, podczas pokazów odbywających się w ramach organizowanej po raz pierwszy w naszym mieście Industriady. Prócz ekspozycji uczestnicy owego wydarzenia wziąć mogli udział również w pokazach konserewacji zabytkowych książek, zwiedzić siedzibę Książnicy Cieszyńskiej i po raz ostatni już zapoznać się z wystawą “Czym żyli nasi przodkowie”, przygotowaną specjalnie na odbywającą się dwa tygodnie wcześniej “Noc Muzeów w Mieście Książek”. Ekspozycję “Machiny, balony lokomobile…” zwiedzać można w Galerii Ksiąznicy Cieszyńskiej do końca września 2011 r.
Fotorelacje z wernisażu i Industriady
Plakat wystawy
Na przestrzeni wieków książka techniczna była i – bez wątpienia – nadal pozostaje środkiem przekazu inspirującym i obrazującym postęp techniczny. Obejmujące ponad 130 tys. woluminów zbiory Książnicy Cieszyńskiej zawierają obok piśmiennictwa humanistycznego również liczne dzieła odnoszące się do problematyki technicznej, począwszy od starożytności aż do początków XX w. Chcąc przybliżyć ten typ literatury szerszej publiczności, Książnica Cieszyńska przygotowała ekspozycję „Machiny, balony, lokomobile… Z książką techniczną przez wieki”. Zaprezentowano na niej 150 dzieł, ilustrujących różne dziedziny techniki, wzbogaconych o eksponaty wypożyczone z Muzeum Śląska Cieszyńskiego i Muzeum Ustrońskiego.
Najobficiej reprezentowane są na wystawie dzieła ilustrujące postęp techniczny w górnictwie, hutnictwie i metalurgii, a więc dziedzinach, które od ponad dwóch wieków są codziennością znacznej części mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, zwłaszcza zaś jego zachodnich obszarów, gdzie od XVIII w. rozwijały się rzutujące na cywilizacyjne i społeczne oblicze całego regionu prężne ośrodki produkcji górniczej i hutniczej, skupione wokół Ostrawy, Karwiny i Trzyńca. Obok dzieł Georgiusa Agricoli, Christopha Traugotta Deliusa, Johanna Andreasa Cramera czy Carla Friedricha Hartmanna zaprezentowano tu prace polskich autorów: Walentego Roździeńskiego, Krzysztofa Kluka, Hieronima Łabęckiego, Hieronima Kondratowicza i Henryka Czeczotta. Na kontekst regionalny zwraca uwagę okazała XIX-wieczna monografia Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego oraz praca Jerzego Buzka (1874-1939) poświęcona rozbudowie polskiego hutnictwa w okresie międzywojennym.
W dalszej kolejności eksponowane są dzieła poświęcone mechanice oraz różnego rodzaju maszynom, począwszy od starożytnych machin wojennych, poprzez drewniane „ustroje” napędzane energią wody i wiatru, aż po pierwsze maszyny parowe Thomasa Newcomena i Jamesa Watta. Wegecjusz, Justus Lipsius, Guidobaldo Del Monte, Kaspar Schott, Jacob Leupold, Bernard Forest de Bélidor, Karl Christian Langsdorf – to tylko niektórzy spośród wielu autorów prezentowanych dzieł. Przy tej okazji należy też wspomnieć o pochodzącym ze Śląska Cieszyńskiego wybitnym konstruktorze i mechaniku Józefie Bożku, który w 1815 r., jako pierwszy na kontynencie europejskim, zbudował pojazd parowy.
Rozwój kolei żelaznych, stanowiących krwioobieg industrializacji w XIX i XX w. przedstawiają publikacje pochodzące w większości z księgozbiorów Czytelni Ludowej i dawnego Muzeum Miejskiego w Cieszynie. Na szczególną uwagę zasługuje wydane we Lwowie w 1873 r. dzieło Stanisława Jarmunda o budowie i utrzymaniu dróg żelaznych oraz monografia kolei austro-węgierskich, opublikowana w Cieszynie w drukarni Karola Prochaski. Do ciekawostek należą podręczniki dla załóg parowozów oraz publikacja dotycząca budowy nowojorskiego metra.
Na wystawie nie zabraknie również opracowań dotyczących budownictwa, przy czym esencję tej części ekspozycji stanowią publikacje poświęcone budowie dróg i mostów. Obok dzieł Witruwiusza i Sebastiana Sierakowskiego zaprezentowano tu traktat o budowie mostów Huberta Gautiera oraz znaną pracę Sextusa Iuliusa Frontinusa o rzymskich akweduktach.
Interesującą część ekspozycji stanowią również książki poświęcone elektryczności i jej praktycznemu zastosowaniu, a także rozwojowi nowoczesnych form komunikacji – telegrafu, telefonii, radiofonii. Spośród nich na szczególną uwagę zasługują publikacje wydawnictwa A. Hartleben’s Verlag, które w latach 1882-1911 w ramach serii „Elektro-technische Bibliothek” wydało 66 specjalistycznych publikacji.
Zamykają ekspozycję wydawnictwa techniczne o charakterze encyklopedycznym, podręczniki, leksykony oraz popularne poradniki. Przykładem tych ostatnich jest seria „Samouczek Techniczny” wydawana przez cieszyńskie wydawnictwo Brunona Kotuli w latach międzywojennych. W ramach tej serii ukazało się ponad 100 publikacji, prezentujących w prosty i przystępny sposób zasady budowy i działania różnego typu urządzeń technicznych i maszyn.
Podsumowaniem regionalnych wątków wystawy jest ekspozycja poświęcona cieszyńskiemu Klubowi Techników (Techniker-Club), założonej w 1878 r. organizacji, która zrzeszała przedstawicieli zawodów technicznych. Klub, mający całkowicie apolityczny i ponadnarodowy charakter, stawiał sobie za cel popieranie rozwoju myśli technicznej, a także opiniowanie inwestycji publicznych, czym zajmować się miało kolegium rzeczoznawców. Swą misję upowszechniania wiedzy technicznej klubowicze realizowali m.in. poprzez prowadzenie biblioteki, dla której zaprenumerowano także kilka periodyków, w tym lwowskie „Czasopismo Techniczne”. Wyobrażenie o jej pełnej zawartości daje ogłoszony w 1898 r. drukiem katalog. W początkach XX w. księgozbiór ten liczył ponad tysiąc pozycji, a jego – prezentowana na wystawie w niewielkim ułamku – część znajduje się współcześnie w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej.
