Arystoteles: od krytyki Platona do systemu realizmu

Strona tytułowa I tomu Aristotelous tou Stageritou ta Sodzomena, Lugdunum 1590

W najbliższy piątek Książnica Cieszyńska zaprasza na trzecie spotkanie Akademii Filozoficznej, zatytułowane „Arystoteles: od krytyki Platona do systemu realizmu”. Zgodnie z tytułem tematyka zajęć dotyczyć będzie systemu filozoficznego stworzonego przez Arystotelesa, drugiego – obok Platona – spośród najważniejszych myślicieli złotego wieku ateńskiej filozofii, a co więcej –  filozofii antycznej w ogóle. Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do wzięcia udziału w wykładzie prowadzonym przez dr. Artura Lewandowskiego oraz we wspólnej debacie, które odbędą się w dniu 13.12 o godz. 16:30 w sali konferencyjnej Książnicy Cieszyńskiej.

 

Arystoteles (384-322 r. p.n.e.), urodzony w Stagirze (i stąd zwany Stagirytą), przez pierwszych dwadzieścia lat swego rozwoju był najwybitniejszym z uczniów platońskiej Akademii, który jeszcze za życia swego mistrza poddał jego poglądy gruntownej krytyce (polemiczne argumenty  Arystotelesa wymierzone w idealizm platoński nie straciły ważności do dnia dzisiejszego), w związku z czym opuścił Akademię i założył własną szkołę filozoficzną – Likeion. Zgodnie z relacją anonimowego autora XIII-wiecznego Żywota Arystotelesa, Stagiryta tymi oto słowy tłumaczyć miał swoje odstępstwo od nauki mistrza: amicus Plato, sed magis amica veritas („Platon to przyjaciel, ale większą przyjaciółką jest prawda”). Logika wewnętrznego rozwoju myśli doprowadziła Arystotelesa do stworzenia systemu filozoficznego realizmu, który wraz z idealizmem platońskim stanowił najdonioślejsze dziedzictwo, jakie spekulacja filozoficzna starożytnych przekazała średniowiecznej, a później nowożytnej Europie. Jego wpływ na myśl wieków średnich był tak ogromny, że gdy tylko kiedykolwiek wielką literą zapisywano słowo „Filozof”, miano na myśli zawsze postać Arystotelesa jako absolutnie najwyższy spośród wszystkich autorytetów naukowych, natomiast za sprawą chrystianizacji jego filozofii dokonanej w XIII w. przez św. Tomasza z Akwinu system Arystotelesa stanowi do dnia dzisiejszego podstawę pojęciową dla oficjalnej doktryny Kościoła katolickiego.

Z uwagi na ogrom dokonań nie sposób w tym miejscu choćby wymienić wszystkich koncepcji, teorii, rozumowań i pojęć, które Arystoteles wprowadził do filozofii i utrwalił w jej wielowiekowych dziejach; do najważniejszych i najtrwalszych jego osiągnięć należy zaliczyć: w metafizyce – teorię substancji jako bytu jednostkowego złożonego z formy i materii (hylemorfizm), teorię czterech przyczyn wyjaśniania rzeczywistości, teorię Pierwszego Poruszyciela, zestawienie listy 10 kategorii filozoficznych oraz stworzenie pojęć aktu, możności, istoty rzeczy, przypadłości, entelechii itd.; w teorii poznania i metodologii – syntezę racjonalizmu oraz empiryzmu, teorię receptywności poznania, wyodrębnienie logiki formalnej jako narzędzia filozofii, teorię sylogizmu; w psychologii – biologiczny podział duszy w oparciu o władze psychiczne, teorię rozumu czynnego i biernego; w etyce – teorię szczęścia i doskonałości etycznej (eudaimonia), teorię cnoty jako trwałego usposobienia, etykę „złotego środka”; w refleksji politycznej – paradygmatyczną analizę możliwych rodzajów ustrojów politycznych, podział ustrojów w oparciu o ich właściwe bądź wadliwe funkcjonowanie, genezę rzeczywistości społecznej.

Większość z wymienionych powyżej zagadnień będzie przedmiotem wspólnej, grupowej dyskusji toczonej w oparciu o wybór najważniejszych fragmentów dzieł Arystotelesa, które (wraz z pytaniami pomocniczymi do tekstów) znaleźć można tutaj: LINK

Tradycyjnie, obok edukacyjnego oraz merytorycznego waloru spotkania, istotną atrakcją towarzyszącą najbliższym zajęciom Akademii Filozoficznej będzie możliwość ujrzenia niezwykle cennego cymelium pochodzącego ze zbiorów Książnicy Cieszyńskiej, jakim jest edycja dzieł wszystkich Arystotelesa (Aristotelou tou Stageritou ta Sodzomena), wydana w 1590 r. w Lyonie.

Artur Lewandowski