Dzięki prywatnym ofiarodawcom zbiory Książnicy wzbogaciły się w ostatnich latach o unikalne pamiątki związane z maturami w niemieckim gimnazjum w Cieszynie. Są to, pochodzące z lat 1881 i 1884, elegancko oprawione albumiki z wklejonymi fotografiami, wykonanymi w atelier Richarda Jastrzembskiego. Każdy z nich zawiera portrety wszystkich abiturientów z danego rocznika oraz wychowawcy klasy, a albumik z 1884 r. – dodatkowo także fotografię budynku szkoły.
Cesarsko-królewskie Gimnazjum Państwowe w Cieszynie rozpoczęło działalność w roku szkolnym 1873/1874, a utworzone zostało w wyniku połączenia dwóch działających dotąd w Cieszynie gimnazjów wyznaniowych – katolickiego i ewangelickiego.
Nauka w gimnazjum trwała 8 lat. Inaczej niż obecnie, w poszczególnych klasach naukę pobierali uczniowie w różnym wieku – edukację w klasie pierwszej rozpoczynali w wieku 10-15 lat, maturę zdawali w wieku 17-22 lat. Większość pochodziła ze Śląska Cieszyńskiego (choć mniej niż połowa z nich z samego Cieszyna). Ponadto w każdym roczniku rejestrowano po kilka osób pochodzących z Moraw, Czech, Galicji, Austrii, Węgier, a nawet zza granicy monarchii austro-węgierskiej.
Naukę w klasie pierwszej rozpoczynało ok. 50 osób, ostatnią klasę kończyła mniej niż połowa z nich (w obu wspomnianych latach 1881 i 1884 do matury przystąpiło po 17 osób).
Egzaminy maturalne składały się z części pisemnej i ustnej i trwały od końca maja do połowy czerwca (przy czym rok szkolny rozpoczynał się wówczas w połowie września, a kończył w połowie lipca).
Pisemne egzaminy maturalne zdawano z:
– języka niemieckiego: w 1881 r. temat (tylko jeden, bez możliwości wyboru spośród kilku propozycji) brzmiał: „Es ist die Wichtigkeit der Kenntnis einer sogenannten Weltsprache für den Gebildeten nachzuweisen” („Wykaż znaczenie znajomości tzw. języka światowego dla osób wykształconych”), w 1884 r.: „Worin bestanden die Stützen des hellenischen Nationalbewusstseins” („Jakie były filary greckiej świadomości narodowej?”)
– języka łacińskiego (tłumaczenie tekstów klasycznych z łaciny na niemiecki i z niemieckiego na łacinę)
– języka greckiego
– matematyki (3 zadania tekstowe). Przykład zadania z matematyki z 1884 r.: „Parowiec odpłynął z prędkością 20 km na godzinę z portu A, aby dotrzeć w linii prostej do portu B. Po 5 godzinach rejsu statek zboczył z obranego kierunku o kąt 46° 34′ i w nowym kierunku płynął z powrotem 200 km, aby po kolejnych 15 godzinach przybyć najkrótszą drogą do punktu B. Jak daleko jest z portu A do portu B i jakie spóźnienie miał statek?”
– języka krajowego – polskiego lub czeskiego
– język polski: w 1881 r.: „Jakie różnice zachodzą między polskim językiem ludowym na Śląsku i językiem piśmiennym?” w 1884 r.: „Umiejętności są najlepszym bogactwem”,
– język czeski: w 1881 r.: „Jak osvědčují studující svou pokornost a z jakých příčin se jim pokora nejvíce odporučuje?” („Jak uczniowie dowodzą swojej pokory i z jakich powodów pokora jest im najbardziej zalecana?”), w 1884 r.: „Nemo ante mortem beatus praedicandus est” („Przed śmiercią nikogo nie można nazwać szczęśliwym”).
We wspomnianych rocznikach niemal wszyscy (z jednym tylko wyjątkiem) abiturienci zadeklarowali zamiar podjęcia studiów wyższych. Wybrali następujące kierunki: teologia (10 osób), filozofia (7), prawo (6), medycyna (6), rolnictwo (3), studia w akademii wojskowej (1).
Oprac. Małgorzata Szelong.
