Cieszyńscy Żołnierze Niepodległości

W piątek 19 września o godzinie 16:00 na cieszyńskim Rynku odbędzie się wernisaż wystawy plenerowej „Cieszyńscy Żołnierze Niepodległości”, zorganizowanej w ramach Obchodów 100-lecia Wymarszu Legionu Śląskiego. Na 20 planszach przedstawione zostaną 23 postaci. Będą to jednak nie tylko legioniści, ale również uczestnicy walk o granice odrodzonej Rzeczpospolitej, żołnierze i konspiratorzy z okresu II wojny światowej oraz bohaterowie podziemia niepodległościowego z lat 1945-1947. Wystawa jest pierwszą próbą zestawienia najbardziej zasłużonych w bojach o niepodległą Ojczyznę Polaków wywodzących się ze Śląska Cieszyńskiego. Wernisażowi towarzyszyć będzie występ Orkiestry Dętej „Cieszynianka” z okolicznościowym repertuarem polskich pieśni patriotycznych i wojskowych.

Bernard Adamecki, Władysław Babiński, Franciszek Barteczek, Karol Emeryk Błaszczyk, Jan Cholewa, Leon Derlich, Henryk Flame, Rudolf Halama, Paweł Heczko, Adolf Juzof, Gwido Langer, Jan Łysek, Tadeusz Michejda, Władysław Michejda, Jan Mrózek, Paweł Musioł, Paweł Niemiec, Adolf Pilch, Józef Płonka, Jan Raszka, Ludwik Skrzypek, Jerzy Szczurek, Ludwik Zych. Oto ich nazwiska. Daty ich narodzin dzieliło wiele lat. Wywodzili się z różnych środowisk. Byli wśród nich katolicy i ewangelicy. Odmiennie przebiegały ich ścieżki edukacyjne. Różnie wkraczali w dorosłość i różnie kończyło się ich życie, bywało, że w sposób najtragiczniejszy z możliwych. Dzieliło ich dużo, ale łączyło to, że wszyscy pochodzili ze Śląska Cieszyńskiego i byli bohaterami wojen o niepodległość Polski, gotowymi odpowiedzieć na każde wezwanie Ojczyzny. Nie byli bezdusznymi „zupakami”, których obraz przywodzi na myśl stereotypowe wyobrażenie żołnierza. Byli działaczami społecznymi, często nauczycielami czy zawodowymi intelektualistami, nieraz artystami, bądź przynajmniej ludźmi obdarzonymi artystyczną duszą. W czasie pokoju oddawali się pracy na rzecz dobra lokalnej społeczności i kraju, ale gdy przychodził czas próby – potrafili zmienić wygodne i najczęściej dostatnie życie, na trudy związane z wypełnianiem żołnierskiej służby. Przyświecał im patriotyzm, szlachetność, bezinteresowność, gotowość do poświęceń i działania dla dobra wspólnego. Cechowały ich charyzma i mądrość. Nie stanowili jednak postaci płaskich i jednowymiarowych. Byli ludźmi z krwi i kości.

Wystawa jest próbą ożywienia prezentowanych na niej postaci. Biogramy nie mają typowo encyklopedycznej formy. Właściwa narracja przeplata się w nich z fragmentami materiałów źródłowych – wspomnień, raportów, opinii, opracowań. Kiedy tylko istnieje taka możliwość, głos oddawany jest samym bohaterom ekspozycji. I tak Karol Błaszczyk może opowiedzieć o tym, co powinno cechować dobrego agenta wywiadu, Jan Raszka wyjaśnić, dlaczego będąc wykładowcą akademickim i uznanym artystą zdecydował się wstąpić do Legionów, a Paweł Musioł powtórzyć słowa, które skierował do żony, zanim wyprowadzono go na egzekucję. Ilustracją do biogramów są reprodukcje zdjęć, dokumentów, prywatnej korespondencji i innych materiałów, spośród których część po raz pierwszy zostanie zaprezentowana publicznie. Do najcenniejszych zaliczyć można zdjęcia Adolfa Pilcha ze służby w 24. Pułku Ułanów 10. Brygady Kawalerii Pancernej w Wielkiej Brytanii z początkowego okresu drugiej wojny światowej, fotografie Jana Mrózka w rodzinnej Wędryni już w czasie okupacji hitlerowskiej, zdjęcia Bernarda Adameckiego z okresu pracy w Technicznej Szkole Lotniczej, zdjęcia Franciszka Barteczki z 1918 r. czy niezwykłe laurki, które z więzienia w Margarethen wysyłał do swojej narzeczonej Władysław Babiński.

Wystawa prezentuje sylwetki najlepszych z najlepszych. Bo Śląsk Cieszyński dał historii nie tylko wspaniałe dokonania w dziedzinie kultury, ale również żołnierzy, którzy odegrali pierwszoplanowe role w dziejach swojego narodu. Mieliśmy najsławniejszego partyzanta drugiej wojny światowej Adolfa Pilcha, dowódcę „Szefostwa Lotnictwa” nadzorującego wszystkie dokonywane w okupowanej Polsce zrzuty dla AK Bernarda Adameckiego, jednego z najsłynniejszych żołnierzy podziemia niepodległościowego po drugiej wojnie światowej Henryka Flamego, jedynego polskiego oficera, który dowodził pięcioma różnymi dywizjonami myśliwskimi Pawła Niemca, stanowiącego ewenement w dziejach lotnictwa wojskowego Jana Cholewę, organizatorów i agentów legendarnych sieci wywiadu „Lido” i „Stragan”, twórców Legionu Śląskiego po sześćsetletniej rozłące z Macierzą i wielu innych wybitnych dowódców i konspiratorów. Wystawa „Cieszyńscy Żołnierze Niepodległości” jest hołdem dla ich bohaterskich czynów i nieraz tragicznej śmierci oraz dla wartości, jakimi kierowali się w życiu.

Wojciech Święs