Co grano w cieszyńskich kinach przed 100 laty?

Kinematograf należał do najważniejszych wynalazków na przełomie XIX i XX wieku. W przeciągu kilku następnych dekad stał się zjawiskiem powszechnym o znaczącym oddziaływaniu kulturowym. Najstarsze pokazy kinematograficzne w Cieszynie miały miejsce na dawnym Placu Koszarowym pod koniec pierwszej dekady XX wieku. W sierpniu 1910 otwarto teatr elektryczny w zaadaptowanej na potrzeby kinematografu, sali dawnego browaru miejskiego. Właścicielem koncesji był Karol Pfeifer, cieszyński zegarmistrz i jubiler. W najwcześniejszym okresie historii kinematografii repertuar kinowy składał się z serii krótkich (trwających od kilku do kilkunastu minut) filmów o różnorodnej tematyce. W kolejnych latach produkcje kinematograficzne stawały się coraz dłuższe.

 

Dokładnie dekadę później czyli w 1920 r. w Cieszynie funkcjonowały równocześnie trzy kina. Najstarszą proweniencję miał Teatr Elektryczny mieszczący się w adaptowanej sali dawnego browaru miejskiego. Jako drugie powstało Kino Miejskie z siedzibą w sali ratuszowej, zajmowanej wcześniej przez teatr. Najmłodsze – kino Macierzy Szkolnej zwane początkowo Ornak a od lutego 1920 r. Piast, zainaugurowało swoje pokazy w październiku 1919 r. Wszystkie trzy kina energicznie ze sobą rywalizowały, prześcigając się w staraniach o zaproponowanie potencjalnym widzom jak najatrakcyjniejszego repertuaru.

Areną walki o widza stała się cieszyńska prasa („Dziennik Cieszyński” https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/19181#structure, „Gwiazdka Cieszyńska” https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/18730#structure, „Silesia” https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/15719#structure), na łamach której zarządcy kin zamieszczali anonse z propozycjami repertuaru. Zleceniodawcy ogłoszeń posługiwali górnolotnymi epitetami zachwalając emitowane filmy: wspaniały, olbrzymia sensacja, wielki film, film ekskluzywny, cudowne dzieło, prawdziwe objawienie, największe arcydzieło sztuki kinematograficznej.

Magnesem przyciągającym potencjalnych widzów miały być ponadto wielkie gwiazdy kina niemego. Ich nazwiska dość często pojawiały się w zapowiedziach repertuarowych. Były to m.in. diwy austriackiego i niemieckiego kina niemego: Mia May, Ellen Richter, Henny Porten. Teatr Elektryczny w związku z sylwestrowo-noworocznymi pokazami kinowymi anonsował film Karuzela życia, w którym u boku znanego w tym czasie niemieckiego aktora Harrego Liedtke występowała Pola Negri (Apolonia Chałupiec), mająca największe sukcesy dopiero przed sobą. Jedno z kin regularnie prezentowało filmy z francuskim komikiem Maxem Linderem. W czasie innych projekcji widzowie mogli zobaczyć również Marie Osborne zwaną Baby Marie, będącą pierwszą ważną dziecięcą gwiazdą amerykańskiego kina.

Jeśli chodzi o gatunek filmów, dominowały dramat, komedia i sensacja. Niewiele było filmów dla dzieci (rekomendowano im Królewnę Śnieżkę). Właściciele i zarządcy kin stawiali m.in. na tematykę historyczną prezentując losy Napoleona w filmie Zmierzch Boga Wojny czy okoliczności śmierci arcyksięcia Rudolfa Habsburga w filmie Mayerling. Na uwagę zasługuje również emisja obrazu opartego na prozie Tołstoja – Ojciec Sergiusz, filmu uchodzącego za najlepszy obraz kinematografii Rosji carskiej. Oprócz niego cieszyńskie kina prezentowały ekranizacje dzieł Hugo, Sardou i innych. Kino Macierzy Szkolnej korzystające z gościnności Domu Narodowego organizowało również pokazy filmów o charakterze patriotycznym.

Oprac. Krzysztof Kleczek