Dziedzictwo Reformacji

Z okazji Jubileuszu 500-lecia Reformacji Książnica Cieszyńska podjęła się przygotowania dwóch wystaw. Pierwsza z nich, nosząca tytuł „Ojcowie nasi i bracia Polacy ewangelicy. Z albumu fotograficznego ks. Jana Stonawskiego“ ma charakter plenerowy i udostępniona  zostanie w postaci 20 plansz na cieszyńskim Rynku. Jej wernisaż zaplanowano na 14 czerwca o godz. 15.00. Na drugiej ekspozycji, zatytułowanej „Dziedzictwo reformacji“, zaprezentowane zostaną najważniejsze i najcenniejsze druki protestanckie zachowane w zbiorach biblioteki. Zostanie ona otwarta 16 czerwca br., o godz. 15.00 w galerii Książnicy Cieszyńskiej.

Książnica Cieszyńska, w której przechowywane są m.in. niezwykle cenne księgozbiory historyczne należące w przeszłości do Leopolda Jana Szersznika, Józefa Ignacego Kraszewskiego i Czytelni Ludowej, przygotowała wystawę ukazującą dzieła będące wytworem protestanckiej myśli, nauki i kultury, które w mniemaniu autorów ekspozycji są w stanie zaprezentować bogactwo i wielowątkowość tytułowego dziedzictwa Reformacji. Od chwili, kiedy w 1517 r. kaznodzieja z Wittenbergi i prowincjał augustianów, Marcin Luter ogłosił 95 tez, dając początek Reformacji, jednym z najważniejszych jej oręży stał się druk. Wynalazek ruchomej czcionki, zapoczątkowujący rewolucję w sferze obiegu i wymiany myśli, spowodował, że to, co do tej pory docierało do garstki wybrańców, dzięki książce drukowanej stawało się dostępne szerokim kręgom odbiorców i mogło zostać utrwalone z korzyścią dla przyszłych pokoleń. O znaczeniu książki drukowanej niech świadczy liczba 84 wydań Biblii w przekładzie Marcina Lutra, które ukazały się jeszcze za jego życia. Reformacja zapoczątkowała przełomowe reformy w kulturze, oświacie, polityce i gospodarce. Wniosła znaczący wkład w rozwój języków narodowych, kultury i literatury oraz przyczyniła się do ożywienia nauki i oświaty. Jej orędownikami było wielu wybitnych pisarzy, teologów i uczonych. Reformacja przyczyniła się również do rozkwitu kultur narodowych. Szczególny przypadek stanowi tu przykład ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim w XIX w., w którego rozwoju kluczową rolę odegrała miejscowa społeczność luterańska.

Wśród prawie 100 prezentowanych druków, których znaczenie rozpatrywać należy w skali ponadnarodowej, uniwersalnej, obok dzieł Marcina Lutra na uwagę zasługuje dorobek Filipa Melanchtona. Jak przystało na renesansowego polihistora, na jego twórczość składają się dzieła z zakresu teologii, filozofii, geografii, prawa, retoryki, historii. Na rozwój języków narodowych wpływ miały wydania Starego i Nowego Testamentu w językach narodowych. Obok edycji angielskiej, czeskiej, niderlandzkiej i niemieckiej na wystawie prezentowane są XVI-wieczne wydania Biblii w języku polskim: Biblia Brzeska, Biblia Gdańska oraz Biblia Nieświeska, zwana także Biblią Szymona Budnego. Twórcą nowoczesnej pedagogiki był z kolei autor Wielkiej dydaktyki – Jan Amos Komeński. Z nurtu protestanckiego wywodzą się również tej miary uczeni, co astronom Tycho Brahe czy fizyk Isaac Newton. W odniesieniu do dziedzictwa Reformacji na ziemiach polskich prezentowane są: Reformowany Katechizm Królewiecki, O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego czy zbiór postanowień synodów różnowierczych, zawierający m.in. tekst Zgody Sandomierskiej z 1570 r. Szczególne dziedzictwo w skali Rzeczypospolitej stanowi spuścizna protestantów z Gdańska, Elbląga, Torunia, Królewca oraz Wielkopolski i Śląska. Nie sposób wymienić wszystkich prezentowanych na wystawie twórców. Jan Ferdynand Nax, Paweł Pater, Jan Krzysztof Pisański, Jerzy Schlag, Jan Herbinius, Krzysztof Hartknoch, Jan Jonston to tylko niektórzy z nich. Nieoceniony wkład do kultury i nauki polskiej wnieśli również Jerzy Samuel Bandtkie, Oskar Kolberg, Samuel Bogumił Linde, Krzysztof Mrongowiusz czy rodziny wydawców: Gebethnerowie i Arctowie. Wśród dzieł prezentujących dziedzictwo Reformacji na Śląsku Cieszyńskim eksponowane są dzieła o charakterze religijnym, m.in. różnego rodzaju postylle i kancjonały, jak i dzieła o charakterze uniwersalnym, z różnych dziedzin nauki i kultury, nierzadko o ponadregionalnym zasięgu.

Wszystkie druki prezentowane na wystawie “Dziedzictwo reformacji” pochodzą ze zbiorów Książnicy Cieszyńskiej. Ekspozycję, której autorami są Krzysztof Kleczek i Jolanta Sztuchlik, zwiedzać będzie można do 31 października 2017 r.