Jubileusz Donacji im. Zbigniewa Michejdy

W piątek 4 października o godzinie 15:00 w Książnicy Cieszyńskiej odbędzie się wernisaż wystawy „Świadomość wspólnego dobra. W dziesięciolecie istnienia Donacji im. Zbigniewa Michejdy 2003-2013”, prezentującej wybór druków i rękopisów, które biblioteka otrzymała ze środków Donacji, oraz przybliżającej postać jej Patrona – jednego z pionierów informacji naukowej oraz komputeryzacji w zakresie bibliotekarstwa w Polsce. Podczas wernisażu zaprezentowany zostanie także specjalnie na tę okazję wydany drukiem “Katalog nabytków z Donacji imienia Zbigniewa Michejdy w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej 2003-2013”.

Fundusz przeznaczony na uzupełnianie zbiorów Książnicy Cieszyńskiej ustanowiony został przez Barbarę Michejdę-Pinno, a umowa o jego oddaniu na rzecz Książnicy Cieszyńskiej zawarta została 11 lipca 2003 r. – wystawa ma więc charakter jubileuszowy i podsumowuje dziesięć lat działalności Donacji. Jej cele nawiązują do idei jej Patrona, brata Donatorki, Zbigniewa Michejdy (1930-2001), inżyniera elektronika, nauczyciela akademickiego, jednego z pionierów informacji naukowej i komputeryzacji w zakresie bibliotekoznawstwa w Polsce, którego niezrealizowanym marzeniem podczas pobytu na emigracji była jakaś akcja na rzecz dobra kraju. Dopiero po śmierci Zbigniewa Michejdy dążenie to przybrało kształt Donacji, utworzonej decyzją Barbary Michejdy-Pinno. W ciągu dziesięciu lat istnienia Donacji zbiory Książnicy Cieszyńskiej wzbogaciły się za jej sprawą o ponad 1200 jednostek materiałów bibliotecznych. Wystawa będzie okazją do zapoznania się z najciekawszymi z nich.

Na nabytki Donacji im. Zbigniewa Michejdy składają się głównie dwudziestowieczne książki, z których największą część stanowią dzieła o tematyce historycznej. Zgodnie z intencją Donatorki, pochodzące z ustanowionego przez nią funduszu środki przeznaczane były na nabywanie do zbiorów Książnicy Cieszyńskiej „druków, rękopisów i innych obiektów bibliotecznych o tematyce dotyczącej szeroko pojętej historii i kultury Śląska Cieszyńskiego w kontekście środkowoeuropejskim, ze szczególnym uwzględnieniem stosunków polsko-czeskich”. Donacja pozwoliła na sfinansowanie sporej liczby publikacji obcojęzycznych o tematyce śląskoznawczej, których próżno szukać w innych polskich bibliotekach, co nadaje Książnicy Cieszyńskiej wyjątkową rangę wśród placówek mogących służyć swoimi zbiorami badaczom Śląska. Osobną część nabytków stanowi podarowana bibliotece książkowa spuścizna rodziny Donatorki, obejmująca pełne spektrum nauk humanistycznych, sporo literatury pięknej, biografie, pamiętniki i wspomnienia, wydawnictwa poświęcone sztuce, a nawet – jednak już w mniejszym stopniu – nauki ścisłe (głównie książki z prywatnej kolekcji Zbigniewa Michejdy). Wśród bogato ilustrowanych wydawnictw albumowych na czoło wysuwają się ekskluzywne bibliofilskie edycje „Pana Tadeusza” oraz „Ogniem i mieczem”, stanowiące legat męża Donatorki Andrzeja Pinno na rzecz Donacji, podobnie zresztą jak miniaturowych rozmiarów Koran, liczący ledwie 4 x 3 cm i będący aktualnie najmniejszą książką w zbiorach biblioteki. Wśród najefektowniejszych nabytków wymienić też należy album „The treasures of Leonardo da Vinci”. Jest to książka wydana z rzadko spotykanym kunsztem – poza ilustracjami zawiera doskonałej jakości reprodukcje historycznych dokumentów związanych z tytułowym bohaterem, luźno umieszczone w przegródkach rozlokowanych po całej książce. Wśród najciekawszych nieksiążkowych nabytków Donacji znaleźć można m.in. bezcenną kolekcję miniaturowych drzeworytów Pawła Stellera, wybitnego, określanego mianem „polskiego Dürera” grafika rodem z podustrońskich Hermanic. 50 grafik scalonych w dwóch tekach to życzenia z okazji świąt Bożego Narodzenia, Nowego Roku oraz Wielkiej Nocy, inspirowane w dużej części krajobrazami Śląska Cieszyńskiego. Jednym z najcenniejszych rękopisów w zbiorach biblioteki jest natomiast otrzymany w ramach Donacji od Krystyny Michejdy-Kowalskiej list Stanisława Ignacego Witkiewicza do Tadeusza Michejdy, który wdał się z Witkacym w korespondencyjną wymianę uwag na temat jego słynnej Teorii Czystej Formy. Opisy wszystkich rękopisów i druków, które dzieki hojności Donatorki w ciągu ostatniej dekady wzbogaciły zasoby Książnicy, ujęte zostały w “Katalogu nabytków z Donacji imienia Zbigniewa Michejdy w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej 2003-2013”, którego edycja również zostanie zaprezentowana podczas wernisażu .

Część ekspozycji poświęcona zostanie osobie Patrona Donacji – inżyniera elektronika Zbigniewa Michejdy, brata Donatorki oraz ich rodzicom Władysławowi i Stefanii z domu Markwart, a także małżonkowi Donatorki – wybitnemu architektowi Andrzejowi Pinno, który wspierał wszelkie działania na rzecz funduszu, projektując m.in. jej ekslibris. Postacie to niezwykle inspirujące, choć po części również tragiczne. Znakomity adwokat i działacz polityczny Władysław Michejda, oficer WP, aktywnie pracujący na rzecz ZWZ i AK, nie wyparłszy się polskości został rozstrzelany pod ścianą śmierci w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu. Piekło więzienia Gestapo, a następnie Auschwitz i ogarniętej powstaniem Warszawy poznała Stefania Michejda, której gryps z „marszu śmierci” jest jedynym znanym dokumentem takiego rodzaju. Sam Zbigniew Michejda był wizjonerem, który wyprzedzał swoją epokę i, nie znalazłszy zrozumienia dla swych rewolucyjnych koncepcji, udał na emigrację. Wystawa zainteresuje nie tylko bibliofilów i miłośników historii. Będzie fascynującą podróżą do świata kultury czytelniczej (jak i szerzej – umysłowej) minionych dziesięcioleci, wraz z różnorodnymi jej atrybutami – ekslibrisami, pisanymi od serca dedykacjami, pamiątkami ze szkoły doby głębokiego stalinizmu, posiadającymi niezaprzeczalne walory artystyczne czarno-białymi fotografiami autorstwa Stefanii Michejdy, poruszającymi listami oraz mnóstwem wspaniałych książek.

Donacja im. Zbigniewa Michejdy wpisuje się w długoletnią cieszyńską tradycję przedsięwzięć będących świadectwem społecznej ofiarności. Tradycję tę zapoczątkował już w 1802 r. ks. Leopold Jan Szersznik, przeznaczając swoją prywatną bibliotekę na użytek publiczny, a kontynuowali m.in. przodkowie Barbary i Zbigniewa Michejdów, których rodzina słynęła z bezinteresownej działalności na rzecz ogółu społeczności. Osobom angażującym się w takie inicjatywy – których wszak w historii Śląska Cieszyńskiego było znacznie więcej – zawsze przyświecała świadomość wspólnego dobra, któremu posłuży ich działalność. Podporządkowywały mu własne interesy rozumiejąc rolę, jaką wyznaczyła im historia.

Wojciech Święs