Kwestia rozstrzygnięcia przynależności Śląska Cieszyńskiego stanowi jeden z ważniejszych epizodów w jego dziejach. Przez blisko dwa lata mieszkańcy regionu wyczekiwali mniej lub bardziej aktywnie na to, jak zakończy się ta batalia. 11 września 1919 r. Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej zadecydowała o przeprowadzeniu na Śląsku Cieszyńskim plebiscytu. Już 17 września powstał w Cieszynie polski Główny Komitet Plebiscytowy na czele z Ryszardem Kunickim. W jego skład weszli również: ks. Dominik Ściskała z ramienia Związku Śląskich Katolików, Mieczysław Jarosz reprezentujący PPS i Jan Kotas z PSL. Głównemu Komitetowi Plebiscytowemu w Cieszynie podlegały komitety okręgowe i mniejsze komitety lokalne. Obsadzenie całej tej struktury wymagało maksymalnej mobilizacji i zaangażowania wartościowych osób.
Ks. Dominik Ściskała (1887-1945) urodził się w Końskiej koło Trzyńca. Ukończył Gimnazjum Polskie w Cieszynie i seminarium duchowne w Widnawie. W 1910 r. przyjął święcenia kapłańskie i w okresie poprzedzającym I wojnę światową pełnił funkcję wikarego w: Dziedzicach, Ustroniu, Boguminie i Jabłonkowie. W tym czasie wstąpił do Związku Śląskich Katolików. W 1914 r. po wybuchu I wojny światowej organizował w Jabłonkowie Komitet Powiatowy Sekcji Śląskiej Naczelnego Komitetu Narodowego. Od stycznia 1915 r. pełnił posługę kapelana w armii austro-węgierskiej. Okres ten podsumował w wydanym dwukrotnie “Pamiętniku kapelana wojskowego” (https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/330852/edition/312699/content).
Koniec I wojny światowej zastał ks. Ściskałę w Radomiu. Na terenie diecezji sandomierskiej zaangażował się w kampanię wyborczą do Sejmu Ustawodawczego. Na początku października 1919 r. ks. Dominik Ściskała został wezwany do Cieszyna aby z ramienia Związku Śląskich Katolików wejść w skład Głównego Komitetu Plebiscytowego w w Cieszynie. Został jego sekretarzem i przewodniczącym wydziału agitacyjno-wydawniczego. We wspomnianym już “Pamiętniku kapelana wojskowego” tak opisuje okoliczności tych wydarzeń: Przyszły wybory do pierwszego Sejmu Ustawodawczego, ożywiona praca przedwyborcza na terenie diecezji sandomierskiej i kieleckiej, a potem spokojniejsza znacznie w kościele w charakterze rektora po-bernardynskiego kościoła do pierwszych dni października 1919, do wyjazdu do Cieszyna, dokąd zostałem powołany przez Radę Narodową, by w imieniu ,,Związku śląskich katolików” stanąć na czele akcji plebiscytowej na Śląsku Cieszyńskim przeciw uroszczeniom czeskim.
W czasie swojej działalności w Głównym Komitecie Plebiscytowym brał udział w wiecach i zgromadzeniach mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, wygłaszał referaty na zaproszenie różnych stowarzyszeń ze Śląska Cieszyńskiego, uczestniczył w niezliczonej ilości spotkań przemawiając na temat aktualnej sytuacji na Śląsku Cieszyńskim. Relacjonując zgromadzenie ludowe w Chybiu “Gwiazdka Cieszyńska” tak opisuje “robotę” ks. Ściskały: Jako stróż nad akcyą plebiscytową w powiecie bielskim daje zebranym krótki pogląd na obecny stan na Śląsku i nawołuje w płomiennych słowach do dalszej nieustępliwości w obronie słusznych naszych żądań. W początkach 1920 r., kiedy akcja plebiscytowa nabrała tempa, przemawiał na wielkim wiecu w Cieszynie w dniu 22 lutego 1920 r. O wydarzeniu “Gwiazdka Cieszyńska” pisała: Wzruszający był moment, gdy po przemówieniu ks. Ściskały podniosło się w górę 100.000 rąk, przysięgając Ojczyźnie swej, Polsce, wierność. Jeszcze 20 lipca 1920 r. praktycznie w przededniu ogłoszenia decyzji Konferencji Ambasadorów na wiecu w Jabłonkowie ks. Ściskała odczytał przyjętą przez zebranych rezolucję – głos protestu przeciwko pojawiającym się informacjom o przyznaniu powiatu jabłonkowskiego Czechosłowacji. Ks. Dominik Ściskała pełnił funkcję sekretarza Głównego Komitetu Plebiscytowego w Cieszynie, co w połączeniu z faktem że jego przewodniczący Ryszard Kunicki był również posłem na Sejm Ustawodawczy powodowało, że na jego barki spadła duża część zadań. W Książnicy Cieszyńskiej w zespole archiwalnym Teki Regera, sygn. TR 17.001-TR 17.250, przechowywane są telegramy ilustrujące kulisy działalności plebiscytowej na Śląsku Cieszyńskich (https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/195833#structure).
Z uwagi na pełnione funkcje ks. Dominik Ściskała prowadził korespondencję telegraficzną, inicjując działalność plebiscytową również poza obszarem Śląska Cieszyńskiego (m.in. w Bytomiu, Częstochowie, Radomiu). Koordynował m.in. przygotowania do wieców poparcia w Częstochowie, Krakowie, Poznaniu. Pozostawał w stałym kontakcie telegraficznym z innymi członkami Głównego Komitetu Plebiscytowego w Cieszynie – Ryszardem Kunickim czy Mieczysławem Jaroszem, którzy z racji pełnionych obowiązków często przebywali poza obszarem plebiscytowym, referując im aktualną sytuację na Śląsku Cieszyńskim. W rozmowie telegraficznej z Ryszardem Kunickim z 19.02.1920 r. ks. Ściskała relacjonuje przygotowania do wiecu w Cieszynie, wspominając przy okazji o zaniepokojeniu Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, wynikającym ze stanu przygotowań. W telegramie z 9.03.1920 r. Mieczysławowa Jarosza, przebywającego w Warszawie, informuje o napiętej sytuacji w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim. Ostanie słowa rozmowy Ryszardem Kunickim ujawniają w dosadny sposób poziom zaangażowania ks. Ściskały: …Powiedzom tam dr Jaroszowi, coby się nie gniywali ale mi jęzor wychodzi nim tela roboty a majom się tam dobrze! Ks. Ściskała. Pochodzący z Końskiej duchowny był również autorem materiałów propagandowych wykorzystywanych w czasie działalności plebiscytowej m.in. publikacji “Materyały czeskie” (https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/328692/edition/310659/content).
Dwa lata po podziale Śląska Cieszyńskiego ks. Dominik Ściskała opuścił ostatecznie Śląsk Cieszyński. Początkowo objął probostwo w Wierzbniku w diecezji sandomierskiej, a następnie od 1929 r. pełnił funkcję proboszcza w Radomiu, aktywnie uczestnicząc w życiu tamtejszych społeczności. Pomimo wyjazdu ze Śląska Cieszyńskiego, utrzymywał stały kontakt z rodzinną ziemią. Publikował m.in. na łamach “Gwiazdki Cieszyńskiej”. W 1926 r. wydał w Cieszynie wspomnienia z okresu I wojny światowej: “Z dziennika kapelana wojskowego : 1914-1918”. W 1927 r. odprawił rekolekcję w swojej rodzinnej miejscowości – Końskiej. W 1937 r. kiedy w Radomiu odwiedził go Gustaw Morcinek, podarował mu egzemplarz drugiej edycji jego wspomnień ze służby kapelana z dedykacją: Gustawowi Morcinkowi w dowód wdzięczności za to, że przywiózł z sobą do Radomia Śląsk rodzinny. W czasie II wojny światowej ks. Dominik Ściskała pełnił funkcję kapelana Armii Krajowej w obwodzie radomskim. Zmarł tuż po zakończeniu wojny 4 czerwca 1945 r. w Radomiu i tam też został pochowany.
Oprac.: Krzysztof Kleczek