Książka z biblioteki Jana Cratona z Krafftheimu – nadwornego lekarza trzech cesarzy

W skład biblioteki księdza Leopolda Jana Szersznika, najstarszego i najcenniejszego księgozbioru Książnicy Cieszyńskiej, wchodziły kolekcje dziadka i ojca, zbiory własne przywiezione z Pragi, szczątki cieszyńskich księgozbiorów jezuitów i dominikanów oraz dary, które zaczęły napływać do biblioteki zaraz po jej otwarciu dla szerokiej publiczności w 1802 r. Większość darów pochodziła od przedstawicieli cieszyńskiej szlachty, mieszczan, urzędników i oficerów. Wiele książek, zanim trafiło do kolekcji Szersznika, zajmowało miejsca na półkach w księgozbiorach wielu, często wybitnych osobistości, w różnych zakątkach Europy. 

Dzięki licznym znakom własnościowym, na przykład notatkom rękopiśmiennym, pieczęciom oraz ekslibrisom i superekslibrisom, pozostawionym na książkach przez ich kolejnych właścicieli, możemy prześledzić drogę jaką przebyły na przestrzeni kilkuset lat. Jednym z takich dzieł jest przedstawiające historię Bawarii „Annalium Boiorum libri septem” (Siedem ksiąg Roczników Bawarów) wydane w 1554 r. w Ingolstadt przez Aleksandra i Samuela Weissenhornów. Autorem doprowadzonego do 1460 r. dzieła jest historyk Jan Aventinus (1477-1534), który w l. 1495-1507 studiował na uniwersytetach w Ingolstadt, Wiedniu, Krakowie i Paryżu. W l. 1509-1517 był wychowawcą młodszych braci księcia bawarskiego Wilhelma IV, a następnie jego nadwornym historykiem. Napisał wówczas wiele dzieł historycznych opartych na rękopiśmiennych źródłach z przyklasztornych bawarskich archiwów. Najważniejszym z nich była „Chronicon Bavariae” (Kronika Bawarska), wydana w Norymberdze w 1522 r. oraz wymienione powyżej „Annalium Boiorum libri septem”, którego pierwsze wydanie z 1554 r. charakteryzowało się tym, że zostały z niego usunięte najbardziej antyklerykalne fragmenty. Pełne wydanie dzieła ukazało się w Bazylei w 1580 r. Wymienione wyżej dzieła były bardzo cenione i zjednały mu chlubny przydomek „bawarskiego Herodota” i ojca bawarskiej historiografii.

W księgozbiorze Szersznika w dziale „Historia” znajdują się dwa egzemplarze „Annalium Boiorum libri septem”. Najstarszy z nich to pierwsze wydanie z Ingolstadt z r. 1554. Pierwszym właścicielem dzieła był wybitny uczony, doktor filozofii i medycyny, urodzony we Wrocławiu Jan Craton z Krafftheimu (1519-1585), który po ukończeniu gimnazjum św. Elżbiety podjął studia teologiczne w Wittenberdze, gdzie zetknął się z Marcinem Lutrem i Filipem Melanchtonem. Przed powrotem do Wrocławia w 1550 r. studiował w Padwie medycynę. Przez jakiś czas był lekarzem nadwornym cesarzy rzymskich narodu niemieckiego Ferdynanda I, Maksymiliana II i Rudolfa II. W 1563 r. został przez cesarza Ferdynanda I podniesiony do stanu szlacheckiego, a w 1567 r. z rąk cesarza Maksymiliana II otrzymał tytuł barona z predykatem ”von Krafftheim”. O przynależności książki do Jana Cratona świadczy umieszczony na skórzanej oprawie superekslibris zawierający jego herb baronowski z r. 1567. Jest to herb składający się z czterech pól. W pierwszym i czwartym polu znajduje się wyprostowany lew zwrócony w prawo, w drugim widnieje odsłonięte ramię, trzymające w dłoni prawdopodobnie szczękę osła lub udziec zwierzęcy, a w trzecim belka ułożona ukośnie w prawo z trzema gwiazdami. W otoku superekslibrisu można odczytać napis: „Ioan. Cratonis a Craftheim”.

Drugim właścicielem „Annalium Boiorum…” był Jan Fryderyk Freudenhofer von Zettwing ( -1710), pełniący w 1680 r. funkcję członka rady książęcej w Oleśnicy.  Świadczy o tym umieszczona na karcie tytułowej notatka rękopiśmienna w języku łacińskim o treści „Sum Jo. Frid. Freydenhofer a Zettwing”  (dosłownie: należę do Jana Fryderyka z Zettwing). Na karcie tytułowej pracy Jana Aventinusa znajduje się jeszcze jedna informacja świadcząca o przynależności książki do następnej osoby, Jana Karola Prażmy z Bílkova, właściciela frydeckiego państwa stanowego. Jest to notatka rękopiśmienna sporządzona ręką samego Leopolda Jana Szersznika o treści: „Dono D. Jo. Car. Comitis de Praschma Domini in Falkenberg 2 Junii 1803 r. Bibliothecae Scherschnickianae Teschinii”, dzięki której dowiadujemy się, że Szersznik otrzymał tę książkę 2 czerwca 1803 r. w darze dla swojej biblioteki od Jana Karola Prażmy z Bílkova.