„Lokalne polityki pamięci w mieście podzielonym granicą państwową. Cieszyn – Těšín – Teschen”

28 maja 2021 r. w Książnicy Cieszyńskiej odbyła się debata poświęcona politykom pamięci w miastach podzielonych granicą państwowym, współorganizowana przez Instytut Nauk o Polityce i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Książnicę Cieszyńską pod patronatem Fundacji Konrada Adenauera. Przebiegała ona pod hasłem: „Lokalne polityki pamięci w mieście podzielonym granicą państwową. Cieszyn – Těšín – Teschen”. Przed kilkoma dniami ukazała się drukiem książka opatrzona takim samym tytułem, będąca pokłosiem debaty. Redaktorem publikacji jest inicjator całego przedsięwzięcia i moderator debaty, prof. dr hab. Radosław Zenderowski, związany z Cieszynem politolog i socjolog, dyrektor  Instytutu  Nauk o Polityce i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Publikacja otrzymała także formę elektroniczną i w tej postaci zapoznać się z nią można m.in. w profilu Książnicy Cieszyńskiej w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, gdzie dostępna pozostaje w formacie PDF oraz EPUB. Przebieg debaty został zarejestrowany w postaci nagrania video, które udostępniono w serwisie YT Książnicy Cieszyńskiej.

 

 

Fragment „Wstępu”: Cieszyn  z  oczywistych  względów  jest  miastem,  w  którym  ścierają  się  różne  narracje  dotyczące  przeszłości,  a  istniejące  podziały  niekoniecznie  przebiegać muszą wyłącznie podług kryteriów etnicznych i państwowych. Celem debaty, która stała się inspiracją dla powstania tej publikacji, a która odbyła się w maju 2021 roku w Książnicy Cieszyńskiej, było przyjrzenie się im i próba odpowiedzenia na pytania dotyczące zarówno ich zawartości treściowej, jak i metod promowania wśród mieszkańców i turystów. Próbowano znaleźć odpowiedzi na następujące pytania:

Ile polityk pamięci? Ile jest polityk pamięci w Cieszynie (rozumianym integralnie, tj. po polskiej i czeskiej stronie miasta)? Które są najbardziej ofensywne, szukające nowych odbiorców, które zaś zachowawcze skoncentrowane na „umacnianiu bazy”? Jakie są nowe i jakie stare polityki pamięci?

Kim  są  cieszyńscy  „liderzy  pamięci  społecznej”,  „wytwórcy  pamięci”?  Na  ile  polityki  pamięci  mają  charakter  zinstytucjonalizowany  (odgórny), na ile zaś spontaniczny (oddolny)? Jaką rolę w kreowaniu cieszyńskiej polityki pamięci odgrywają samorządy terytorialne (Cieszyn, Czeski Cieszyn)?

Jaką mają treść cieszyńskie polityki pamięci? Z perspektywy ostatnich trzech dziesięcioleci – jakie treści wysuwają się na plan pierwszy, a jakie  zanikają  lub  schodzą  na  dalszy  plan  w  poszczególnych  politykach  pamięci? Polityka pamięci posiada także swój rewers w postaci polityki zapominania – o czym zatem pragnie się zapomnieć w Cieszynie? Jaka jest  zawartość  treściowa  poszczególnych  lokalnych  polityk  pamięci  w odniesieniu do takich wymiarów jak: epos, genos, logos, etos, topos?

Wielkie  (ogólnonarodowe,  ogólnopaństwowe)  i  małe  (lokalne)  polityki  pamięci.  Jakiego  rodzaju  napięcia  i  „zgrzyty”  występują  pomiędzy „centralnymi”  politykami  historycznymi  (polską,  czeską)  a  lokalnymi  politykami pamięci? Na ile lokalne polityki pamięci są „kompatybilne” z oficjalnymi politykami historycznymi? Jakie są przyczyny ewentualnych rozbieżności tudzież innego rozłożenia akcentów?

Formy  i  metody  polityki  pamięci.  Politykę  pamięci  można  uprawiać  konwencjonalnie, poprzez nazewnictwo miejsc publicznych, organizację obchodów ważnych rocznic, stawianie pomników i wmurowywanie tablic  pamiątkowych  itd.  Można  też  uprawiać  ją  niekonwencjonalnie.  W jaki konkretnie sposób?

Lokalne  polityki  pamięci  w  kontekście  stosunków  polsko-czeskich.  W jaki sposób lokalne polityki pamięci mogą przyczyniać się do polep-szania  lub  pogarszania  stosunków  polsko-czeskich?  Jakie  znaczenie  dla wzajemnych relacji ma pamięć zbiorowa?

Wyzwania  i  perspektywy.  Jakie  są  główne  wyzwania  związane  z  kreowaniem  lokalnych  polityk  pamięci?  Jaką  historię  miasta  opowiadać  się będzie w 2050 roku?

 


 

Spis treści: Wstęp – 7, Radosław Zenderowski: Polityki pamięci w miastach podzielonych granicą państwową. Teoretyczne i metodologiczne ramy badań – 11, Krzysztof Cebul: Lokalna polityka pamięci a świadomość historyczna – uwarunkowania i wzajemne powiązania (próba zarysu) – 32, Grzegorz Kęsik: Retrowersja jako przestrzenna polityka zapominania? Od wymazywania dziedzictwa poniemieckiego do wymazywania dziedzictwa polskiego. Studium na przykładzie Elbląga – 43, Marcin Dębicki: Cieszyn jako wyspa mnemoniczna – w paradygmacie kultury pamięci zbiorowej i socjologii pogranicza – 57, Jan Kajfosz: Euroentuzjastyczni demarkatorzy, czyli o najnowszych strategiach politycznego kształtowania pamięci o Śląsku Cieszyńskim – 75, Grzegorz Studnicki: Kilka luźnych uwag przy okazji dyskusji wokół lokalnych polityk pamięci Cieszyna i Czeskiego Cieszyna – 89, Krzysztof Szelong: Cieszyńska pamięć historyczna, czyli tramwajem do krainy mlekiem i miodem płynącej – 105, Bibliografia – 123, Biogramy autorów – 133.