Księgozbiór Książnicy Cieszyńskiej, często kojarzony wyłącznie z historycznymi kolekcjami bibliotecznymi, nie jest zbiorem zamkniętym i na bieżąco wzbogaca się o nowe nabytki. W ciągu trzydziestoletniej działalności biblioteki (1994-2023) jej zbiory powiększyły się o 45925 jednostek ewidencyjnych nabytków. Największą ich część stanowiły książki (29337) i czasopisma (8426 roczników), jednak do zbiorów trafiały także tzw. zbiory specjalne. Były wśród nich dokumenty ikonograficzne, np. fotografie, widokówki, ekslibrisy (3012), rękopisy (2108), mapy (564), tzw. dokumenty życia społecznego – druki ulotne, plakaty, ulotki (478), stare druki, czyli wydawnictwa opublikowane do 1800 r. (97). Oprócz materiałów „papierowych” wśród nabytków znalazły się także mikrofilmy (836), dyski optyczne (170) oraz obiekty trójwymiarowe (897) – artefakty, które trafiły do Książnicy jako składniki prywatnych spuścizn książkowych. Przeważającą część nabytków, bo aż 29213 jednostek (ok. 64%) otrzymano bezpłatnie, 12634 (ok. 27%) zakupiono, a 4078 (ok. 9%) pozyskano w inny sposób, np. w drodze wymiany międzybibliotecznej.
Szczególne miejsce wśród nabytków zajmują materiały związane z regionem – Śląskiem Cieszyńskim w jego historycznych granicach. W zbiorach Książnicy gromadzone są wszelkie ukazujące się na rynku nowości regionalne, które w znacznej większości pozyskiwane są bezpłatnie dzięki życzliwości autorów, wydawców, drukarń i redakcji czasopism z obu stron Olzy. Sukcesywnie uzupełniany jest zbiór zabytkowych publikacji wydanych na Śląsku Cieszyńskim, a w wyborze gromadzone są także materiały opatrzone znakami proweniencyjnymi regionalnych księgozbiorów. Spośród nowości wydawniczych gromadzone są w Książnicy także wydawnictwa uzupełniające warsztat naukowy biblioteki – publikacje śląskoznawcze, słowniki i encyklopedie, syntezy z zakresu nauk humanistycznych, publikacje uzupełniające księgozbiory podręczne pracowni bibliotecznych (bibliografie, katalogi zbiorów bibliotecznych, publikacje z zakresu bibliologii, bibliotekarstwa i bibliotekoznawstwa, ochrony i konserwacji zbiorów).
W okresie trzydziestoletniej działalności Książnicy jej zbiory wzbogaciły się o materiały pochodzące z najcenniejszych prywatnych kolekcji książkowych na Śląsku Cieszyńskim. Do najobszerniejszych spuścizn, jakie trafiły Książnicy należą materiały z księgozbiorów regionalistów Jana Brody (1911-2007) i Józefa Pilcha (1913-1995), polonisty i germanisty prof. Edmunda Rosnera (1930-1998), historyków prof. Józefa Chlebowczyka (1924-1985) i dr. Stanisława Zahradnika (1932-2023), kolekcjonerki Marii Skalickiej (1923-2002). Spośród dziesiątków innych bibliofilów i regionalistów, których zbiory wzbogaciły zasoby Książnicy Cieszyńskiej wymienić można m.in. dr. Edwarda Buławę (1925-2002), Józefa Golca (1935-2017), Tadeusza Kopoczka (1930-2018), Władysława Oszeldę (1907-2005), Władysława Sosnę (1933-2020), Józefa Mazurka (1891-1968), Henryka Trzaskalika (1900-1986). Z prywatnych spuścizn o charakterze zabytkowym wymienić można m.in. materiały z bibliotek pastora Józefa Nierostka (1901-1943) oraz nauczycieli: Szczepana Grudniewicza (1890-1956), Franciszka Kulisiewicza (1888-1971), Łucji Monné (1908-1991), Rudolfa Ramszy (1907-2003). Materiały pochodzące ze zbiorów prywatnych wzbogaciły zbiory Książnicy o szereg unikatowych druków, przede wszystkim o charakterze regionalnym, a także cenne archiwalia do dziejów Śląska Cieszyńskiego. Podkreślić należy, że większość z nich została przez właścicieli lub ich spadkobierców ofiarowana do zbiorów Książnicy całkowicie bezpłatnie.
Znaczącego wsparcia w zakresie gromadzenia zbiorów udzieliła Książnicy Donacja im. Zbigniewa Michejdy, utworzona w 2003 r. przez Panią Barbarę Michejdę-Pinno, za sprawą której zbiory Książnicy wzbogaciły się o 1668 pozycji. Z funduszy Donacji sfinansowane zostały m.in. zakupy kilku prywatnych spuścizn bibliofilskich, a także szeregu niedostępnych na polskim rynku publikacji z zakresu historiografii Śląska wydanych w Niemczech i Stanach Zjednoczonych.
Znaczną część spośród przekazanych Książnicy przez Donację materiałów stanowią pamiątki rodzinne Michejdów. Członkowie tej wybitnie zasłużonej dla Śląska Cieszyńskiego rodziny przekazali do zbiorów Książnicy w sumie ponad 600 jednostek ewidencyjnych materiałów, które złożyły się na imponujące archiwum, obejmujące m.in. publikacje, dokumenty, korespondencję i fotografie. Wśród innych nabytków pochodzących ze zbiorów rodzinnych wymienić można m.in. materiały do dziejów rodziny Buzków, archiwalia przekazane do zbiorów Książnicy przez rodziny cieszyńskich legionistów oraz rodziny ofiar zbrodni katyńskiej.
Do zbiorów Książnicy trafiły także cenne materiały przekazane przez lokalne instytucje. Wyróżnić wśród nich należy zbiory Biblioteki oraz Centrum Wiedzy o Regionie Zarządu Głównego Macierzy Ziemi Cieszyńskiej, zawierające szereg cennych druków i archiwaliów. Na uwagę zasługują także m.in. materiały z likwidowanych bibliotek cieszyńskiego Koła Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (m.in. dokumenty związane z działalnością Koła, a także dotyczące historii II wojny światowej na Śląsku Cieszyńskim) oraz Polskiego Związku Esperantystów z zabytkowymi wydawnictwami sięgającymi początków ruchu esperanckiego w pierwszej dekadzie XX w.
Na mocy umowy z 2002 r. Rzymskokatolicka Parafia św. Marii Magdaleny w Cieszynie powierzyła Książnicy w depozyt cenne zbiory Biblioteki i Archiwum Dekanatu Cieszyńskiego, obejmujące pokaźną kolekcję druków i archiwaliów do dziejów Parafii, cieszyńskiego Dekanatu, Generalnego Wikariatu i lokalnych stowarzyszeń katolickich. Zbiory o podobnym charakterze stanowią materiały z biblioteki i archiwum Parafii Rzymskokatolickiej w Zebrzydowicach oraz Parafii Rzymskokatolickiej w Kończycach Wielkich.
W czasie swej trzydziestoletniej działalności Książnica Cieszyńska w znaczący sposób wzbogaciła swe zbiory, umacniając pozycję centralnej biblioteki Śląska Cieszyńskiego. Dostępny w Książnicy, sukcesywnie wzbogacany księgozbiór stanowi niezastąpioną bazę do badań nad dziejami i współczesnością regionu. Nabytki są tu w odpowiedni sposób zabezpieczane i chronione, a także profesjonalnie opracowywane. W wyjątkowy na skalę ogólnopolską sposób w opisach katalogowych wszystkich wpływających do Książnicy nabytków rejestrowane są znaki własnościowe (podpisy, dedykacje, pieczęcie, ekslibrisy) poprzednich właścicieli, co w fundamentalny sposób poszerza możliwości wykorzystania zbiorów biblioteki jako materiału do badań nad historią kultury Śląska Cieszyńskiego.
Małgorzata Szelong


