W poniedziałek 5 listopada 2018 r. o godz. 16.30 w Książnicy Cieszyńskiej odbędzie się piąta już w tym roku sesja wykładowa organizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej Akademii Niepodległości. Tym razem studenci Akademii wysłuchać będą mogli wykładów prof. dra hab. Krzysztofa Kawalca (Uniwersytet Wrocławski) pt.: Dyplomaci i żołnierze. Działania na rzecz odbudowy państwa polskiego podczas I wojny światowej oraz prof. dra Zdzisława Juliana Winnickiego pt. Budowanie państwowości – Rada Regencyjna Królestwa (Państwa) Polskiego – geneza, działalność, znaczenie. Zgodnie z zasadami przyjętymi na pierwszym tegorocznym spotkaniu z cyklu Akademia Niepodległości, jego uczestnicy otrzymać będą mogli potwierdzenie udziału w indeksach akademickich. Ci zaś spośród gości, którzy nie mieli możliwości wzięcia udziału w spotkaniu styczniowym, będą się mogli zaopatrzyć zarówno w same indeksy, jak i inne związane z Akademią gadżety.
Dyplomaci i żołnierze. Działania na rzecz odbudowy państwa polskiego podczas I wojny światowej
Lubimy sobie wyobrażać, że Polska odzyskała niepodległość własnymi siłami, za sprawą bohaterskiej walki toczonej przez Legiony i ich wodza, Józefa Piłsudskiego. Ale to tylko część prawdy, w dodatku przesunięta w czasie. Piłsudski odegrał decydującą rolę w czasie kilkunastu najtrudniejszych miesięcy po odzyskaniu niepodległości, gdy musiał łączyć rolę wodza oraz osoby odpowiedzialnej za porządek wewnętrzny; w kraju biednym i zagrożonym rewolucyjnymi prądami z Rosji, ale i z Niemiec. Wcześniej, na frontach I wojny światowej, garstka legionistów ginęła w morzu zmobilizowanych przez państwa walczące żołnierzy. Legionistą był zaledwie co dwutysięczny żołnierz…
Relatywnie większą wagę miały działania polityków cywilnych: tych, którzy angażowali się w tworzenie struktur administracyjnych pod okupacją niemiecką (gdy pojawiły się po temu możliwości) i tych, którzy zapewnili Polsce miejsce w gronie państw zwycięskich. Zanim jeszcze jesienią 1918 r. powstały warunki budowy suwerennego państwa, jego kształt, jak i założenia polityki zagranicznej zostały ściśle sprecyzowane, a potem w formie gotowego programu przedstawione politykom zachodnim. W rezultacie odrodzona Polska stała się częścią Zachodu, co określiło kształt jej polityki zagranicznej w latach 1918-1939. Śladem owej pracy i owych związków jest Narodowe Święto Niepodległości 11 listopada – przypadające na ten sam dzień, co obchodzony uroczyście w Wielkiej Brytanii oraz USA Dzień Weterana, a także rocznica zakończenia I wojny światowej, obchodzona we Francji i Włoszech…
Całość działań podejmowanych w przededniu niepodległości przez polskie elity jest bezprecedensowym w naszych dziejach przykładem skuteczności – tym bardziej godnym uwagi, że realizowanym bez jednolitego planu, w warunkach wewnętrznej rywalizacji i walki. To jest powód, dla którego warto je nie tylko wspominać, ale i zastanawiać się nad nimi.
Prof. dr hab. Krzysztof Kawalec (1954), historyk, zatrudniony w Uniwersytecie Wrocławskim (Instytut Historyczny) oraz w IPN (Biuro Badań Historycznych). Specjalizuje się w zakresie historii Polski XIX i XX wieku, historii polskiej myśli politycznej, dziejów prawicy, w szczególności Narodowej Demokracji. Jest m.in. autorem dwóch biografii Romana Dmowskiego, monografii myśli politycznej Narodowej Demokracji w okresie międzywojennym, monografii polskiej myśli politycznej latach 1918-1939 (w 2000 r. nagrodzonej nagrodą Klio) oraz kilku antologii źródłowych. Mieszka we Wrocławiu.
Budowanie państwowości – Rada Regencyjna Królestwa (Państwa) Polskiego
Referat dotyczy organu emancypacyjnego działającego w okupowanym przez cesarstwa niemieckie i austro-węgierskie Królestwie Polskim, który został powołany przez obu cesarzy na wniosek polskich aktywnych politycznie kręgów Królestwa zorientowanych na budowę zrębów państwowości polskiej w oparciu o linię polityczną deklaracji – Aktu 5 listopada 1916 r. Rada Regencyjna Królestwa Polskiego (od 7.10.1918 r. Państwa Polskiego) powołała rząd (rządy) Królestwa, zobowiązany do utworzenia zalążków polskiej centralnej administracji państwowej w Królestwie, z założeniem, by administracja ta mogła być wykorzystana dla całości terytorium odrodzonej państwowości polskiej.
Rada Regencyjna utworzyła organy państwowe niezbędne dla natychmiastowego objęcia zarządu nad wszystkimi dziedzinami publicznymi państwa po ustaniu okupacji, przygotowała i częściowo wdrożyła podstawowe akty prawne niezbędne dla zarządzania odradzającym się państwem polskim oraz proklamowała 7.10.1918 r. powstanie niepodległego państwa polskiego złożonego z ziem wszystkich zaborów. Dorobek organizacyjny i legislacyjny systemu organów Rady Regencyjnej został przejęty i wykorzystany przez odradzające się państwo, którego suwerenne organy zastały gotowy, zorganizowany i działający system niezbędnych instytucji państwowych.
Prof. dr hab. Zdzisław Julian Winnicki, emerytowany (od 1.10.2018 r.) profesor nauk społecznych z dziedziny nauk o polityce oraz dr nauk prawnych z dziedziny historii państwa i prawa Polski. W latach 2012–2018 dyrektor Instytutu Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Wrocławskiego oraz kierownik Zakładu Badań Wschodnich w ISM. Badacz w zakresie ustroju Polski w okresie międzywojennym oraz współczesnych relacji polsko–białoruskich, teorii cywilizacji i statusu polskiej mniejszości narodowej na Białorusi i Litwie. Autor dziewięciu monografii (w tym jedynej monografii o systemie organów Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego), licznych prac pod redakcją oraz ponad 200 artykułów i przyczynków naukowych. Redaktor rocznika „Wschodnioznawstwo”. Były prezes stowarzyszenia „Straż Mogił Polskich – na Wschodzie”.
Dotychczasowe wykłady w ramach Akademii Niepodległości w Cieszynie:
– Inauguracja, 11 grudnia 2017 r.:
dr hab. Lech Krzyżanowski: Józef Piłsudski – twórca Niepodległej