Podzielone regiony – podzielone kultury historyczne?

PODZIELONE REGIONY – PODZIELONE KULTURY HISTORYCZNE?

W dniach 3-5 marca w Książnicy Cieszyńskiej odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa zatytułowana „Podzielone regiony – podzielone kultury historyczne? / Geteilte Regionen – geteilte Geschichtskultur(en)” Została ona zorganizowana w ramach Europejskiej Sieci Pamięć i Solidarność we współpracy pomiędzy Federalnym Instytutem ds. Kultury i Historii Niemców w Europie Środkowej i Wschodniej (Oldenburg), Książnicą Cieszyńską, Uniwersytetem Technicznym w Kamienicy Saskiej oraz Instytutem Historii i Kultury Niemców w Europie Północno-Wschodniej przy Uniwersytecie w Hamburgu (Lüneburg). W trakcie konferencji, w której udział wzięło ponad 50 badaczy z Polski, Niemiec, Czech, Węgier i Austrii, przedstawione zostały łącznie 22 referaty i komunikaty. Poświęcone były one tym regionom w Europie, które w wyniku XX-wiecznych rozstrzygnięć politycznych przecięte zostały nowymi granicami państwowymi, tracąc swoją integralność, uformowaną w wyniku wielowiekowych procesów historycznych.

Podczas konferencji analizie poddawano kwestię krótko- i długofalowego wpływu nowo wytyczonych granic na pamięć historyczną po ich przeciwnych stronach i zastanawiano się w jaki sposób polityczno-historyczne inicjatywy rzutowały na rozwój określonych form kultury historycznej w podzielonych regionach. Starano się też zidentyfikować nadrzędne strategie, którym podporządkowano budowę tożsamości ich mieszkańców. W interdyscyplinarnym kontekście i przy odwołaniu się do różnorakich tekstowych, wizualnych i medialnych źródeł rozpoznawano konstrukcje historyczne oraz wzorce kulturowe, które – upowszechniane za pośrednictwem mediów i instytucji – zyskiwały wpływy w podzielonych regionach. W szczególności analizie poddawane były rzeczywiste oddziaływanie oraz codzienna recepcja poszczególnych kultur historycznych.

Co z miejscowej perspektywy wydaje się szczególnie istotne, punktem wyjścia powyższych rozważań stały się referaty poświęcone Śląskowi Cieszyńskiemu, który swoją integralność zachowywał od średniowiecza aż po 1920 r., kiedy przecięty został polsko-czechosłowacką granicą państwową. Problematyce cieszyńskiej poświeconych zostało łącznie sześć wystąpień, a uczestnicy konferencji mieli także sami okazję poszukiwać śladów, jakie polityczne podziały odcisnęły na współczesnym obliczu Cieszyna, zwiedzając obie części podzielonego miasta i zapoznając się z działalnością funkcjonujących na jego terenie placówek, które zajmują się badaniem i upowszechnianiem wiedzy na temat przeszłości regionu.

Fotorelacja z przebiegu konferencji

Echa medialne:

OX.pl
Kwadrans Polskich Aktualności
Głos Ludu
H-SOZ-U-KULT
AHF-Information

AGUNGSPROGRAMM / PROGRAM KONFERENCJI
Książnica Cieszyńska / Teschener Bibliothek
Cieszyn / Teschen, 3.-5. März / Marzec 2011

Donnerstag/Czwartek, 03.03.2011

9.00 – 13.30
Begrüßung/Powitanie

Sektion I/Sekcja I: Teschen als Mikrokosmos / Cieszyn jako mikrokosmos

Moderation/Moderator: Zdzisław Pietrzyk (Kraków/Krakau)

Krzysztof Nowak (Katowice/Kattowitz): Między historią a polityką. Wokół historiografii Śląska Cieszyńskiego / Zwischen Geschichte und Politik. Zur Historiographie des Teschener Schlesien
Jan Kajfosz (Cieszyn/Teschen): Die polnisch-tschechische Grenze und die Konzeptualisierung der Vergangenheit des Teschener Schlesien als Objekt kognitiver Anthropologie / Polsko-czeska granica i konceptualizacja przeszłości Śląska Cieszyńskiego jako przedmiot antropologii kognitywnej

10.45 – 11.00 Kaffeepause/Przerwa

Janusz Spyra (Cieszyn-Częstochowa/Teschen-Tschenstochau): Podzielona społeczność, podzielone świadomości historyczne. Uwagi na kanwie historii Śląska Cieszyńskiego / Geteilte Gesellschaft, geteilte historische Identitäten. Bemerkungen im Kontext der Geschichte des Teschener Schlesien
Józef Szymeczek (Czeski Cieszyn/Tschechisch Teschen): Podwójna mniejszość. Luteranie polscy na Zaolziu w okresie władzy komunistycznej w Czechosłowacji / Die doppelte Minderheit. Polnische Lutheraner südlich der Olsa während der kommunistischen Herrschaft in der Tschechoslowakei
Grzegorz Gąsior (Warszawa/Warschau): Rola Śląskiej Macierzy Oświaty Ludowej i czeskich pracowników kresowych w umacnianiu czeskiej świadomości narodowej na Zaolziu w okresie I Republiki Czechosłowackiej / Die Rolle der Schlesischen Volksbildungsanstalt bei der Ausbildung des tschechischen Nationalbewusstseins im Olsa-Gebiet während der Ersten Tschechoslowakischen Republik

13.00 – 13.45 Mittagspause/Przerwa obiadowa

13.45 – 17.00 Stadtrundgang Teschen / Spacer po Cieszynie
Burg/Zamek, Altstadt/Stare miasto, ev. Gnadenkirche/Kościół Ewangelicko-Augsburski, kath. Kirche/Kościół pw. Św. Marii Magdaleny, Muzeum Śląska Cieszyńskiego/Museum des Teschener Schlesien (Führung/Prowadzenie: Janusz Spyra)

Kaffeepause/Przerwa

17.00 – 19.00

Sektion II, Teil 1/Sekcja II,Część 1: Regionen im Vergleich / Regiony w perspektywie porównawczej
Moderation/Moderator: Andreas Lawaty (Lüneburg)

Tobias Weger (Oldenburg): Transregionale Phantasien und Geschichtskonstruktionen – die „großfriesische Idee“ der 1920er und 1930er Jahre / Transregionalne utopie i konstrukcje historyczne – „wielofryzyjska idea“ lat dwudziestych i trzydziestych
Ansbert Baumann (Tübingen/Tybinga): Elsaß-Lothringen in deutschen und französischen Darstellungen / Alzacja-Lotaryngia w niemieckich i francuskich narracjach
Andrea Brait (Wien/Wiedeń): Über sich öffnende Grenzen und neue Barrieren im Gefolge von 1989 – Neue Forschungsperspektiven für Österreich und seine Nachbarstaaten / O otwierających się granicach i nowych barierach po 1989 roku – nowe perspektywy badawcze w Austrii i krajach sąsiednich

Gemeinsames Abendessen/Wspólna kolacja

Freitag/Piątek, 04.03.2011

9.00 – 13.00

Sektion II, Teil 2/Sekcja II,Część 2: Regionen im Vergleich / Regiony w perspektywie porównawczej
Moderation/Moderator: Csaba G. Kiss (Budapest/Budapeszt)

Konrad Gündisch (Oldenburg): Das Banat und Siebenbürgen – zwei geteilte Regionen im Bild der ungarischen und der rumänischen Geschichtsschreibung (1920-2010) / Banat i Siedmiogród – dwa podzielone regiony w ujęciu węgierskiej i rumuńskiej historiografii (1920-2010)
Jerzy Roszkowski (Zakopane): Spisz i Orawa. Historyczno-kulturowy obraz pogranicznych krain do 1939 r. / Zips und Orawa. Das historische und kulturelle Antlitz der Grenzregionen bis 1939
Joanna Januszewska-Jurkiewicz (Katowice/Kattowitz): Konflikt polsko-litewsko-białoruski o przynależność ziemi wileńskiej po I wojnie światowej i jego wpływ na sposób opisywania przeszłości w publicystyce i historiografii polskiej, litewskiej i białoruskiej okresu międzywojennego / Der polnisch-litauisch-weißrussische Konflikt um die Zugehörigkeit der Region Wilna nach dem Ersten Weltkrieg und sein Einfluß auf die polnische, litauische und weißrussische Historiographie der Zwischenkriegszeit

11.00 – 11.15 Kaffeepause/Przerwa

Moderation/Moderator: Jan Rydel (Kraków/Krakau)

Piotr Chmiel (Warszawa/Warschau): Dokąd powrócić? Problem narodowościowy w Istrii w powojennej literaturze i historiografii włoskiej / Wohin zurückkehren? Das Nationalitätenproblem in Istrien in der Nachkriegsliteratur und -historiographie Italiens
Miloš Řezník (Chemnitz/Kamienica Saska): Die kaschubische Heimat zwischen Teilung, Einigung und Verschiebung / Kaszubska ojczyzna pomiędzy podziałem, zjednoczeniem i przemieszczeniem

13.00 – 13.45 Mittagspause/Przerwa obiadowa

13.45 – 17.00

Sektion III/Sekcja III: Medien/Media
Moderation/Moderator: Beate Störtkuhl (Oldenburg)

Burkhard Olschowsky (Warszawa/Warschau): Festkulturen in der geteilten Stadt. Die 750-Jahrfeier im Jahre 1987 in Ost- und Westberlin / Kultury świętowania w podzielonym mieście. Jubileusz 750-lecia w 1987 r. w Berlinie wschodnim i Zachodnim
Pavel Kladiwa, Andrea Pokludová (Ostrawa/Ostrau): Trennende und verbindende Denkmäler/Pomniki dzielące i łaczące

15.30 – 15.45 Kaffeepause/Przerwa

Ryszard Kaczmarek (Katowice/Kattowitz): Pomniki powstań śląskich w województwie śląskim 1922-1939: narzędzia walki politycznej – miejsca pamięci – dzieła sztuki? / Denkmäler der Schlesischen Aufstände in der Wojewodschaft Schlesien 1922-1939: Instrumente des politischen Kampfes – Erinnerungsorte – Kunstwerke?
Florian Greßhake (Kassel): „Die dänische Kultur soll nicht im Freilichtmuseum enden“. Bilder regionaler, nationaler und europäischer Kulturerbevorstellungen an der deutsch-dänischen Grenze / “Duńska kultura nie powinna skończyć w skansenie“. Koncepcje regionalnych, narodowych i europejskich wyobrażeń dziedzictwa kulturowego na granicy niemiecko-duńskiej

17.00 – 17.15 Kaffeepause/Przerwa

17.15 – 19.00

Projektvorstellungen/Komunikaty (10 min.)
Moderation/Moderator: Krzysztof Szelong (Cieszyn/Teschen)

Juliane Tomann, Magdalena Abraham-Diefenbach (Frankfurt/Oder): Verhandlung von Geschichtsbildern an der deutsch-polnischen Grenze / Rozprawa o świadomości historycznej na granicy niemiecko-polskiej
Felicitas Söhner (Stuttgart): Rolle und Wandel von Identitäten in der Region Oberschlesien / Rola i zmiany tożsamości w regionie górnośląskim
Piotr Chmiel (Warszawa/Warschau): Dokąd powrócić? Problem narodowościowy w Istrii w powojennej literaturze i historiografii włoskiej / Wohin zurückkehren? Das Nationalitätenproblem in Istrien in der Nachkriegsliteratur und -historiographie Italiens
Sebastian Wemhoff (Münster): Geschichtskultur im Grenzraum: Denkmäler und Straßennamen in Straßburg von 1871 bis 1945 / Kultura historyczna na pograniczu. Pomniki i nazwy ulic w Strasburgu od 1871 do 1945 r.
Andrzej Michalczyk (Bochum): Lokale Gesellschaften in der Moderne. Kontinuität und Wandel im ländlichen Oberschlesien der 1890er-1960er Jahre) / Społeczności lokalne a powstawanie społeczeństwa nowoczesnego. Wiejskie obszary Górnego Śląska od końca XIX wieku do lat 60-tych XX wieku
Andrzej Kasperek (Cieszyn/Teschen): Polacy i Czesi w zwierciadle wzajemnych animozji i sympatii. Raport z badań nad antagonizmem i pojednaniem polsko-czeskim / Polen und Tschechen im Spiegel gegenseitiger Animosität und Sympathie. Bericht über Forschungen zum polnisch-tschechischen Antagonismus und der Versöhnung

Gemeinsames Abendessen/Wspólna kolacja

Samstag/Sobota, 05.03.2011

8.30 – 12.00 Exkursion nach Tschechisch Teschen in das Museum Těšínska und das Dokumentationszentrum des Kongresses der Polen in der Tschechischen Republik / Wycieczka do Czeskiego Cieszyna i zwiedzanie Muzeum Těšínska oraz Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków w Republice Czeskiej

* * *

ORGANISATION / ORGANIZATOR:

Europäisches Netzwerk Erinnerung und Solidarität /