Pierwsze wiadomości dotyczące techniki spotykamy w polskich drukach już w poł. XVI w. Za jedną z najstarszych książek technicznych uznawane jest dziełko niejakiego Stanisława Grzepskiego zatytułowane Geometria, To jest, Miernicka nauka, po Polsku krótko napisana z greckich y z Łacińskich ksiąg, wydane w 1566 r. w Krakowie. Zawierający 64 niefoliowane karty druk, przynosi w większości praktyczne, odnoszące się do miernictwa, wskazówki. Kolejne pojawiające się niewielkie druki dotyczą przede wszystkim zielarstwa, rybactwa, budownictwa.
Autorem pierwszych obszerniejszych polskich książek technicznych jest Stanisław Solski (1622-1701) – jezuita, wykładowca matematyki, konstruktor. Gruntowną wiedzę z zakresu matematyki i mechaniki zdobył pod kierunkiem Zygmunta Brudeckiego. W 1654 r. Solski udał się z poselstwem chorążego lwowskiego Mikołaja Bieganowskiego na misje do Turcji. W czasie pobytu w Konstantynopolu nauczył się języków: tureckiego, niemieckiego, włoskiego. Wykonał pomiary egipskiego obelisku ustawionego w Konstantynopolu. Nawiązał również kontakt z Atanazym Kircherem, prosząc go o przesłanie własnych publikacji o wynalazkach i maszynach.
Solski, podobnie jaki inni ówcześni naukowcy i konstruktorzy, prowadził prace nad maszyną wiecznego ruchu czyli perpetuum mobile. Po powrocie do kraju skonstruował urządzenia demonstrowane w Warszawie w obecności króla Jana Kazimierza. Opisy tych urządzeń zawarł w dwóch publikacjach: Machina motum perpetuum exhibens… oraz Machina exhibendo motui perpetuo…, wydanych kolejno w 1661 i 1663 r. Automaty Solskiego opisał w swoim dziele Technica curiosa…, Kaspar Schott, niemiecki uczony, jezuita. Opis został wzbogacony rysunkiem urządzenia.
Najobszerniejsze dzieło swoje dzieło – Geometra Polski, to jest nauka rysowania, podziału, przemięniania, y rozmierzania liniy, angułow, figur y brył pełnych Stanisław Solski opublikował w latach 1683-1688 w Krakowie, dzięki wsparciu finansowemu króla Jana III Sobieskiego. Skróconą wersją Geometry polskiego była publikacja w języku łacińskim: Praxis nova et expeditissima mensurandi geometrice. Cześć praktyczna zawarta w księdze drugiej stanowi pierwszy obszerniejszy wykład zasad miernictwa. W swych dziełach mierniczych Solski opisuje wynalezione lub ulepszone przez siebie narzędzia miernicze (wózek, tablica miernicza), podaje praktyczne sposoby pomiarów (znalazły się w nich wskazówki dotyczące nanoszenia obiektów terenowych na plany i mapy), prezentując się w pierwszej kolejności jako technik – praktyk, a dopiero później jako uczony matematyk. Najpełniej ten charakter ujawnia się w wydanym w 1690 r. Krakowie dziele Architekt Polski, będącej praktycznym, ułożonym przystępnie i jasno podręcznikiem mechaniki elementarnej.
Z uwagi na znaczenie autora, nie mogło rzecz jasna zabraknąć jego dzieł w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej. Najobszerniejsze dzieło Stanisława Solskiego Geometra Polski wchodzi w skład księgozbioru Czytelni Ludowej (sygn. CL SD III 06879), gdzie trafiło w 1865 r. Nie dziwi również obecność publikacji uczonego jezuity w księgozbiorze ks. Leopolda Jana Szersznika, którego zainteresowanie miernictwem jest bardzo dobrze udokumentowane. W zbiorach cieszyńskiego jezuity znajduje się skrócona wersją Geometry polskiego w języku łacińskim – Praxis nova et expeditissima mensurandi geometrice (SZ 2 N IV 24), jak również kolekcja dzieł wspomnianego Kaspara Schotta, w tym przywoływane Technica curiosa (SZ I III 23), zawierające opis urządzeń Stanisława Solskiego.
Oprac.: Krzysztof Kleczek