Trówelne skarby w Książnicy

In WydarzeniaPosted

„Skarby z cieszyńskiej trówły” w Książnicy Cieszyńskiej

 Tegoroczny program imprez przygotowanych w Książnicy Cieszyńskiej w ramach XVII edycji „Skarbów z cieszyńskiej trówły” i zaplanowanych na 22-24 września, obejmuje propozycje znane i cieszące się popularnością w latach poprzednich. Już tradycyjnie w piątek otworzą go adresowane do dzieci warsztaty czerpania papieru. W sobotę po południu odbędzie się spotkanie autorskie. W niedzielę z kolei Książnica zaprasza na prezentację unikatowego starodruku  oraz czwarty już maraton czytania tekstów gwarowych.

JAK POWSTAJE PAPIER
piątek, 22 września, godz. 8.30 – 13.30

Tradycyjnie, jak co roku, “Skarby z cieszyńskiej trówły” rozpoczynają się w Książnicy warsztatami “Jak powstaje papier”. W czasie zajęć uczestnicy własnoręcznie wyczerpią arkusz papieru, zabarwią papier marmurkowy, odcisną pieczęć lakową i napiszą swoje imię gęsim piórem. Pokazy są bezpłatne, kierowane do grup szkolnych ze szkół podstawowych. Zainteresowanych organizator prosi o wcześniejszy kontakt telefoniczny: 33 851 38 47 w godzinach od 7.00 do 15.00.

SPOTKANIE AUTORSKIE Z EWELINĄ SZUŚCIK
sobota, 23 września, godz. 16.00

W sobotę miłośnicy cieszyńskiej literatury gwarowej będą mogli wziąć udział w spotkaniu autorskim z Eweliną Szuścik. Pisarka, urodzona w Cieszynie, a obecnie mieszkająca w Zebrzydowicach, kultywuje tradycję tworzenia literatury w gwarze cieszyńskiej. Jej dorobek obejmuje utwory poetyckie i gawędy prozą, rymowanki, teksty dla zespołu regionalnego „Kończaneczki”, felietony dla „Wiadomości znad Piotrówki” i portalu „Gazeta Codzienna”, a nawet tłumaczenia wierszy z polskiego języka literackiego na gwarę cieszyńską. Jest laureatką licznych nagród za twórczość literacką oraz popularyzowanie gwary cieszyńskiej. W 2014 r. wydała pierwszy tomik literacki „Ziymia roztomiło”, w 2017 r. kolejny – „Cesta od Cieszyna”. Utwory z tego ostatniego zaprezentuje na spotkaniu w Książnicy przy współudziale swych dzieci, również czynnie posługujących się gwarą cieszyńską i wyróżnionych licznymi nagrodami w konkursach gwarowych.

PREZENTACJA NAJSTARSZEGO WYDANEGO W POLSCE MSZAŁU MISSALE VRATISLAVIENSE
niedziela, 24 września, godz. 09.00
Teksty z zapisem nutowym, zawierające inicjał litery K
z monogramem Jana Hallera,
dzięki któremu udało się rozwikłać zagadkę tajemniczego mszału ze zbiorów Książnicy Cieszyńskiej

Cykl niedzielnych imprez w Książnicy rozpocznie prezentacja zidentyfikowanego niedawno w księgozbiorze Leopolda Jana Szersznika egzemplarza Missale Vratislaviense, czyli najstarszego mszału wydrukowanego w Polsce. Dzieło to, wydane w Krakowie w 1505 roku, nakładem Jana Hallera i Sebastiana Hybera na zlecenie biskupa wrocławskiego Jana Turzona dla prowadzonej przez niego diecezji, przygotował do druku Kasper Hochfeder, typograf działający w Krakowie w latach 1503-1505.

Cieszyński egzemplarz Mszału Wrocławskiego znajdował się w księgozbiorze Szersznika co najmniej od 1808 roku, jednak ze względu na brak karty tytułowej oraz początku i końca aż do 2014 roku, kiedy został prawidłowo zidentyfikowany, we wszystkich katalogach i inwentarzach był notowany błędnie jako mszał dla Kościoła i diecezji gnieźnieńskiej wydany w Moguncji w 1555 roku. Wartość tej zabytkowej księgi, cennej zarówno dla historii polskiej liturgii, jak i dla szesnastowiecznego drukarstwa polskiego, podnosi jego pochodzenie, gdyż zanim trafił do rąk założyciela najstarszej publicznej biblioteki w Cieszynie, należał w 1591 roku do strumieńskiego pastora Wawrzyńca Azendrowicza, a w 1679 roku do pochodzącego z Koźla Petrusa Janusa, który był prawdopodobnie krewnym katolickiego księdza Jana Izydora Janusa, pełniącego latach 1662-1719 funkcję proboszcza katolickiej parafii p.w. św. Barbary w Strumieniu.

Księga ta, służąca do celebrowania obrządku kościelnego, była intensywnie użytkowana. Ślady zalania i rozwoju pleśni wskazują, że przynajmniej przez jakiś czas przechowywano ją w złych warunkach. W rezultacie do naszych czasów dotrwała z uszkodzoną, niekompletną oprawą i luźnymi kartami, które miejscami rozpadały się w palcach. Jako obiekt szczególnie cenny księga trafiła do pracowni konserwatorskiej. Początkowo wydawało się, że będzie można naprawić oprawę i wzmocnić kilka najbardziej zniszczonych składek. Jednak po zdjęciu okładzin okazało się, że ponad połowa kart musi zostać odłączona od bloku i poddana pełnej konserwacji.

Podczas prezentacji, oprócz możliwości obejrzenia przechowywanego w Książnicy egzemplarza, będzie również okazja do poszerzenia wiedzy na temat pochodzenia i historii Mszału Rzymskiego oraz mszałów wydawanych na przełomie XV i XVI w. dla diecezji polskich. Uczestnicy spotkania będą mieli również sposobność zapoznania się ze żmudną, nierzadko przypominającą detektywistyczne dochodzenie pracą bibliotekarza, prowadzącą do identyfikacji zabytkowych druków oraz działaniem konserwatora, starającego się przywrócić wrocławskiemu mszałowi jego walory użytkowe i estetyczne. Prezentację poprowadzą Jolanta Sztuchlik i Łucja Brzeżycka.

IV CIESZYŃSKI MARATON CZYTANIA TEKSTÓW GWAROWYCH „CZYTÓMY PO NASZYMU”
niedziela, 24 września, godz. 13.00

W niedzielę o godz. 13.00 rozpocznie się kolejna edycja Maratonu Czytania Tekstów Gwarowych „Czytómy po naszymu”, która w bieżącym roku przebiegać będzie pod hasłem „Cieszyński wiesieli”, pośrednio nawiązując do akcji Narodowego Czytania “Wesela” Wyspiańskiego, a zarazem 75 rocznicy śmierci jednego z najwybitniejszych pisarzy regionalnych Jerzego Probosza, autora widowiska scenicznego „Wesele górali istebniańskich”. Uczestnicy maratonu czytać będą po jednym wybranym przez siebie tekście gwarowym, pisanym prozą lub wierszem. W ramach imprezy wystąpią także laureaci XIII Konkursu Gwar „Po cieszyńsku po obu stronach Olzy”, a ponadto zaprezentowane zostaną wystawy: „Downe wieszieli w Beskidzie Śląskim” (ze zbiorów Muzeum Beskidzkiego w Wiśle) oraz prace nagrodzone w konkursie literackim “Jako sie matka z tacikym wydowali” (organizowanego przez Muzeum Na Grapie w Jaworzynce). Maraton jest już czwartą edycją imprezy, którą od początku współorganizują i wspierają liczne instytucje z obu stron Olzy, przede wszystkim Zarząd Główny i Sekcja Ludoznawcza PZKO w Republice Czeskiej, Kongres Polaków w RC, a także Urząd Miasta Cieszyna, Starostwo Powiatowe w Cieszynie, Macierz Ziemi Cieszyńskiej, Zamek Cieszyn i Transgraniczne Centrum Wolontariatu w Cieszynie, zaś patronat medialny sprawują redakcje: „Gazety Codziennej”, OX.pl, „Głosu Ludu” i „Zwrotu”.

* * *

Osoby zainteresowane odczytaniem tekstu gwarowego nawiązującego do hasła „Cieszyński wiesieli. O żyniaczce, snymbach i galaniyniu spominki” mogą zgłosić zamiar udziału w maratonie (podając autora i nazwę wybranego utworu) pod numerem telefonu /+48/ 798 590 639 lub adresem: grajewski@kc-cieszyn.pl, gdzie również zasięgnąć można wszelkich informacji dotyczących imprezy.