W Dniu Matki… nie tylko o Reformacji

I tym razem, podobnie jak w latach poprzednich, na Noc Muzeów 26 maja 2017 r. w Książnicy Cieszyńskiej zaplanowany został cały wachlarz różnych atrakcji dla odwiedzających ją gości. Ponieważ na tę jedyną noc w roku przypada tym razem także Dzień Matki, niektóre z proponowanych działań będą się skupiać na tej, najbliższej przecież każdemu postaci. Dzieci będą mogły, korzystając z zabytkowych wzorów, wykonać laurkę dla Mamy i zrobić sobie pamiątkowe zdjęcia z Mamą w stroju cieszyńskim, będzie można także obejrzeć wystawę „Być matką w czasach Lutra…”. Drugim motywem przewodnim tegorocznej Nocy jest rocznica 500-lecia Reformacji, do której nawiązuje występ Wyższobramskiego Chóru Kameralnego oraz prezentacja osiemnastowiecznego rękopisu dotyczącego sprawy wygnania z Cieszyna trzech pierwszych pastorów – Jana Muthmanna, Samuela Zasadiusa i Jana Steinmetza, uzupełniona wystawą ich książek. Wokół zawiłych dziejów protestantyzmu na Śląsku Cieszyńskim osnuty jest również rodzinny konkurs z nagrodami, zatytułowany „Na tropie słowiańskiego Lutra, cieszyńskich pietystów i Rayskiego Ogrodeczka”. Ponadto zwiedzić będzie można wystawę „Ślązakowcy. Powstanie, rozwój i zmierzch ruchu kożdoniowskiego”. Tradycją stało się już pisanie kroniki Cieszyna, która zapełnia się i staje się z roku na rok coraz ciekawsza, więc oprócz dokonywania własnych wpisów zachęcamy także do czytania. Żelazny punkt programu każdej Nocy Muzeów w Książnicy stanowią pokazy konserwacji zabytkowych książek, których nie zabraknie również i w tym roku.

Występ Chóru Wyższobramskiego z Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie
Hall główny, godz. 21.00

Wyższobramski Chór Kameralny, który swoimi koncertami już kilkakrotnie uświetnił imprezy organizowane w Książnicy, istnieje od 2006 r. Skupia grupę przyjaciół – miłośników muzyki, dla których śpiew jest życiową pasją. Kierownikiem i dyrygentem zespołu jest Piotr Sikora. Chór ma w repertuarze ponad 200 utworów, od muzyki sakralnej po popularną, ze swoimi koncertami odwiedził wiele zakątków Polski i kilku innych krajów Europy, przyczyniając się w ten sposób między innymi do sfinansowania remontu zabytkowych organów Kościoła Jezusowego. Pomimo stosunkowo krótkiego stażu zespołowego chórzyści zdążyli już wziąć udział w kilku konkursach muzyki chóralnej, zdobywając w nich nagrody oraz wydać trzy płyty, z których najświeższa, dwupłytowy album pod tytułem „Dźwięki Reformacji”, wpisuje się w tegoroczne obchody 500-lecia Reformacji.

Prezentacja rękopisu „Acta Fiscalia contra tres predicantes…”
z 1727 r., dotyczącego sprawy wygnania trzech cieszyńskich pastorów, Jana Muthmanna, Samuela Ludwika Zasadiusa
i Jana Adama Steinmetza, urozmaicona wystawą ich dzieł
Hall dolny, godz. 19.00-24.00

21 stycznia 1730 r. cesarz Karol VI Habsburg wydał dekret nakazujący wypędzenie z Cieszyna trzech cieszyńskich pastorów ewangelickich oskarżonych o pietyzm: Jana Adama Steinmetza, Jana Mutmanna i Samuela Ludwika Zasadiusa. W ich osobach Kościół Jezusowy stracił charyzmatycznych i energicznych przywódców, posługujących się językiem polskim. Jednocześnie decyzją cesarza Karola VI na cztery lata ograniczono w Kościele Jezusowym prawo wyboru pastorów przez przełożeństwo zboru.
Pietyzm, będący jednym z nurtów reformatorskich wewnątrz kościoła protestanckiego, podkreślał powrót do idei pierwotnego kościoła. Akcentował żarliwą pobożność, rygorystyczną moralność, intensywną modlitwę, dyskusje w niewielkim gronie. Hermann August Francke, kontynuator idei ojca pietyzmu Phillipa Jacoba Spenera, stworzył w Halle ośrodek odnowy życia religijnego. Swoich zwolenników pietyzm znalazł również na Śląsku, przede wszystkim w Cieszynie, m.in. w osobach trzech wymienionych cieszyńskich pastorów. W spór pomiędzy pastorami pietystami a ortodoksyjnymi duchownymi Johannem Christianem Hentschelem i Gottfriedem Schmidtem wmieszała się strona katolicka i władze. Oskarżenie trzech cieszyńskich pastorów o pietyzm przez ich ortodoksyjnych kolegów zostało wykorzystane przez stronę katolicką, w tym jezuitów, do osłabienia pozycji protestantów na Śląsku Cieszyńskim. W 1722 r. dziekan cieszyński Franciszek Świder oraz fiskał Jerzy Teofil Battik wystosowali do Urzędu Zwierzchniego we Wrocławiu skargę na trzech cieszyńskich pastorów, oskarżając ich o pietyzm. W ciągu trwających kilku lat zmagań strony sporu odwoływały się m.in. do uniwersytetów w Wittenberdze i Jenie. Wśród wielu zarzutów, obok organizowania konwektykli i sprowadzania zakazanych ksiąg, pojawiły się oskarżenia o chrzczenie dzieci i udzielanie ślubów poza swoją parafią, nocowanie przybywających do miasta osób, nielegalne sprowadzanie do miasta żywności, wina i piwa itd. Prezentowany rękopis dokumentuje cieszyński spór o pietyzm, zakończony wygnaniem w 1730 r. pastorów Jana Muthmanna, Samuela Ludwika Zasadiusa i Jana Adama Steinmetza.

Mole w Książnicy. Na tropie słowiańskiego Lutra,
cieszyńskich Pietystów i „Rayskiego Ogrodeczka”
– rodzinny konkurs z nagrodami
Start: hall główny, godz. 20.00-23.00

Dla osób ambitnych, żądnych wiedzy, a przede wszystkim lubiących książki, Książnica Cieszyńska przygotowała konkurs nawiązujący do obchodów Roku Reformacji. Osoby i zespoły biorące udział w grze będą mogły nie tylko poszerzyć swoją wiedzę dotyczącą cieszyńskich wątków historii i kultury luterańskiej, ale też wykazać się praktycznymi umiejętnościami, wykonując szereg zadań, a przy tym poznając zabytki piśmiennictwa ze zbiorów Książnicy. Biorąc udział w konkursie będzie można aktywnie zwiedzić bibliotekę, obejrzeć prezentowane w niej wystawy oraz wziąć udział w przygotowanych specjalnie na tę okazję atrakcjach. Jako że gra ma charakter edukacyjny, jej poziom trudności dostosowany będzie do możliwie szerokiego kręgu odbiorców. Zadania konkursowe będą miały charakter interdyscyplinarny, a adresowane będą zarówno do dzieci, jak i ich opiekunów. Gra łączyć będzie elementy, nauki, zabawy i rywalizacji – na pierwszych 20 zespołów, które ukończą grę, oddając w pełni wypełnioną kartę zadań, czekają zestawy upominków, zaś dla trzech drużyn, które zdobędą najwyższą liczbę punktów – nagrody specjalne.

*

Nagrody dla uczestników konkursu ufundowały m.in.: Biuro Promocji, Informacji i Turystyki Urzędu Miejskiego w Cieszynie, Książnica Cieszyńska, Parafia Ewangelicko-Augsburska w Cieszynie oraz Wydział Kultury, Sportu, Turystyki i Informacji Starostwa Powiatowego w Cieszynie.

Wystawa „Być matką w czasach Lutra”
Sala konferencyjna, godz. 19.00-24.00

 

W tym roku Noc Muzeów przypada na 26 maja czyli na Dzień Matki, zaś rok 2017 jest rokiem obchodów 500-lecia Reformacji. Aby połączyć te dwa wątki, Książnica przygotowała niewielką ekspozycję ikonograficzną opartą na reprodukcjach, a przedstawiającą kobiety – matki w czasach, kiedy w Europie tworzył się nowy porządek religijno-społeczny.
W czasie, kiedy dzieci zajęte będą robieniem laurek, Mamy (oraz wszyscy zainteresowani) będą mogli obejrzeć przedstawienia obrazujące życie kobiet – matek w tym okresie. Zarówno na obrazach wielkich mistrzów, jak i na grafikach wyodrębnione zostaną aspekty codzienności i świętowania, będzie można zobaczyć, jak się wówczas ubierano, jak wyglądały domy zamożnych i ubogich, jaką rolę w życiu odgrywała kobieta i matka, zarówno w rodzinie, jak i w większej społeczności.

Zrób laurkę dla Mamy – kącik plastyczny dla dzieci
Sala konferencyjna, godz. 19.00-24.00

Dzień Matki w postaci jaką znamy współcześnie wywodzi się z XVII-wiecznego angielskiego święta zwanego “Mothering Sunday” czyli Niedziela u Matki, przypadającego na 4 niedzielę Wielkiego Postu. Chłopcy i dziewczęta, pracujący jako służba przez 7 dni w tygodniu, mogli w tym dniu odwiedzić swoje matki, przywożąc ciasto, kwiaty i drobne podarki jako wyraz szacunku, miłości i wdzięczności, zaś matki dziękowały im błogosławieństwem.
Jako święto narodowe najwcześniej ustanowiony został przez Kongres Stanów Zjednoczonych w 1914 roku, chociaż tu poprzedzały go “Dni Matczynej Pracy” i “Dzień Matek dla pokoju”, promowane przez Annie Marie Jarvis i Julie Ward Howe. W Polsce po raz pierwszy święto obchodzone było w Krakowie 26 maja 1914 roku. Nie wszędzie Dzień Matki przypada na 26 maja. U naszych sąsiadów (Niemcy, Czechy, Słowacja, Ukraina) jest to najczęściej druga niedziela maja, na Litwie pierwsza niedziela maja, na Białorusi 14 października, a w Rosji – ostatnia niedziela listopada (oficjalnie ustanowił to święto dopiero Borys Jelcyn).
W zbiorach Książnicy znajdują się stare laurki, które będzie można zobaczyć, a także odwzorować, by taką laurką w starym stylu obdarować Mamę. Młodsi pokolorują przygotowany szablon, starsi mogą też laurki własnoręcznie wypisać. Życzenia umieszczone na laurkach zaczerpnięte zostały również ze zbiorów Książnicy.

Fotografia z Mamą w stroju cieszyńskim – plansze do samodzielnego wykonania fotografii
Sala konferencyjna, godz. 19.00-24.00

Z okazji Dnia Matki przygotowane zostały plansze ze starymi fotografiami, na których ujęte zostały mama z córką i mama z synem naturalnej wielkości. Zwiedzający będą mogli zrobić sobie fotografię w starym stylu, użyczając postaciom ze zdjęć swoich twarzy.

 

 

 

 

Wystawa „Ślązakowcy. Powstanie, rozwój i zmierzch ruchu kożdoniowskiego”
Galeria wystaw czasowych, godz. 19.00-24.00

Początki ruchu ślązakowskiego datuje się na rok 1909 i założenie przez nauczyciela Józefa Kożdonia Śląskiej Partii Ludowej, choć jego duchowi patroni działali na Śląsku Cieszyńskim już od Wiosny Ludów. Zasadniczą aktywnością prowadzoną przez ślązakowców była walka z polskim obozem narodowym, mimo że sami w codziennym życiu posługiwali się polszczyzną. Deklarujący przywiązanie do swej małej ojczyzny jako najwyższą wartość, kożdoniowcy uważali się za lojalnych poddanych Austro-Węgier, a po ich rozpadzie dążyli do włączenia całości Śląska Cieszyńskiego do Czechosłowacji. Przez krótki czas po zakończeniu I wojny światowej oddawali się również mrzonkom o utworzeniu z dawnego księstwa cieszyńskiego samodzielnej republiki. Po pewnych sukcesach początkowego etapu działalności, m.in. zdobyciu przez Kożdonia mandatu posła na Sejm Krajowy w Opawie w 1909 r., rozpoczął się trwający całe dwudziestolecie międzywojenne okres dogorywania ruchu, co ostatecznie nastąpiło w roku 1949 wraz ze śmiercią jego lidera.
Józef Kożdoń jest postacią wzbudzającą do dziś silne emocje. Przez wielu Polaków uznawany za zdrajcę i renegata, ma także grono oddanych zwolenników, podkreślających jego przywiązanie do ziemi rodzinnej. Każdy ze zwiedzających może sam wyrobić sobie opinię na ten temat. Wystawa nie stawia tez – prezentuje przede wszystkim szeroki materiał źródłowy ze zbiorów nie tylko samej Książnicy, ale także innych instytucji oraz osób prywatnych. O jej merytoryczny poziom zadbał dr Grzegorz Wnętrzak, doświadczony badacz dziejów ruchów politycznych na Śląsku Cieszyńskim i wykładowca Akademii Sztuki Wojennej w Warszawie.

Pokazy konserwacji zabytkowych książek
Wstęp w grupach 10-12-osobowych o godz. 19.00, 20.00, 22.00
Zapisy w dniu imprezy od godz. 18.30 w hallu głównym

W czasie tegorocznej Nocy Muzeów w Książnicy pracownia konserwatorska zaprezentuje księgi, których używano w czasach Lutra. Zainteresowani procesem konserwacji będą mogli na ich przykładzie prześledzić różne etapy prac restauratorskich. Wskazane zostaną przyczyny, które spowodowały ich degradację oraz to, jak dawni właściciele ratowali uszkodzone, a bardzo cenne wówczas księgi. Omówiony zostanie problem największych współczesnych zagrożeń dla starych księgozbiorów i to, jak z nich bezpiecznie korzystać. Pod mikroskopem będzie można obejrzeć szkodniki żerujące w książkach. Uczestnicy zobaczą też, jak nowoczesnymi metodami uzupełnia się dziury i rozdarcia w papierowych kartach, również przy pomocy maszyny.

„Mieszkańcy Cieszyna piszą rodzinną kronikę swego miasta”
Sala konferencyjna, godz. 19.00-24.00

„Stolica mojego dzieciństwa i dobrej pamięci”. „Cieszyn to też miasto miłości :)”. „Miałam nosa, że się tu urodziłam…”. „Uradowałam się gdy usłyszałam że mogę tu studiować i mieszkać”. „Tu wszystko zdało mi się jakby wolniejsze, po wielokroć wolniejsze, w mowie i chodzie mieszkańców, w ich podejmowaniu decyzji – tych wahań, rozważań. Tu nawet gołębie zdawały się wolniej latać lub na długo zastygały w powietrzu”. ”Chcę tu wracać jak najczęściej. Może, jak los da, się tu przeprowadzę”.
To tylko niektóre z zapisów pozostawionych na kartach „Kroniki Cieszyna” w czasie trzech poprzednich edycji Nocy Muzeów. Wśród inskrypcji znalazły się zarówno wpisy rodowitych Cieszynian, jak i turystów goszczących tu po raz pierwszy; wspomnienia sięgające kilkudziesięciu lat wstecz obok komentarzy dotyczących dnia dzisiejszego; zapisy osobistych przeżyć oraz ogólne refleksje o mieście. W ciągu tegorocznej Nocy Muzeów goście Książnicy ponownie zyskają możliwość odnotowania w Kronice własnych wspomnień związanych z Cieszynem.