W piątek 25 stycznia 2019 r. o godz. 17.00 w ramach spotkania inaugurującego tegoroczną edycję „Cymeliów i osobliwości” Książnica Cieszyńska zaprasza na prezentację dr. Artura Lewandowskiego zatytułowaną „Wielka Encyklopedia Francuska – największe przedsięwzięcie literackie XVIII w. oraz summa wiedzy epoki Oświecenia”.
Wraz ze śmiercią króla Ludwika XIV w dniu 1 września 1715 r. Francja, zainspirowana liberalnymi i naukowymi ideami płynącymi z Anglii, bardzo szybko zaczęła wkraczać w nową epokę – epokę Oświecenia, stając się kosmopolitycznym centrum kulturalnym i naukowym Europy. Epoka Oświecenia, określająca samą siebie rozmaicie (m.in. jako „wiek Rozumu”, „wiek Filozofii” czy „era świateł”) odznaczała się wyraźną świadomością własnej odmienności od wszystkich minionych epok w dziejach ludzkości, a szereg innowacji dokonanych w XVIII-wiecznym życiu politycznym oraz codziennym, jak też w przemianach światopoglądu naukowego sprawił, że bezpośrednich źródeł świata nowoczesnego zasadnie dopatrywać można się właśnie w tym okresie.
Pośród tysięcy (niejednokrotnie do dziś budzących kontrowersje) dzieł filozoficznych, naukowych, literackich czy eseistycznych napisanych w tym niezwykle płodnym stuleciu we wszystkich krajach europejskich, żadne nie może równać się – tak pod względem edytorskiego rozmachu, jak i systematycznie wyłożonego światopoglądu epoki – z Wielką Encyklopedią Francuską. Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers (Encyklopedia albo racjonalny słownik nauk, sztuk i rzemiosł), złożona w całości z 35 tomów in folio, opracowywana przez blisko 150 autorów, zawierająca z górą 70 tysięcy systematycznie ułożonych haseł oraz niemal 3 tysiące ilustracji, była wydawana przez ponad ćwierć wieku (1751-1780) i na długo pozostawała dziełem bezprecedensowym w literaturze europejskiej.
W trakcie prezentacji całości pierwszego wydania Wielkiej Encyklopedii Francuskiej znajdującego się w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej dr Artur Lewandowski przedstawi źródła inspiracji oraz genezę powstania tego monumentalnego dzieła, zarysuje sylwetki najważniejszych postaci spośród grupy „encyklopedystów” (myślicieli, którzy mieli najdonioślejszy wkład w powstanie i redakcję tego uniwersalnego kompendium wiedzy, m.in. takich jak: Jean le Rond d’Alembert, Denis Diderot, Paul Henry Thiry d’Holbach, Étienne Bonnot de Condillac, Jean-Jacques Rousseau, Claude Adrien Helvétius, François-Marie Arouet (Wolter) czy choćby Jean Antoine de Condorcet). Ponadto, w kręgu zainteresowania prelegenta znajdzie się krytyczna rekonstrukcja i omówienie podstaw światopoglądu oświeceniowego, który znajduje swój wyraz na niemal każdej stronicy Encyklopedii, w związku z czym słuchacze będą mogli zapoznać się z naczelnymi tendencjami epoki, wyznaczonymi przez prądy umysłowe takie jak: racjonalizm, naturalizm, materializm, empiryzm, sensualizm, libertynizm, deizm, (czy rzadziej) otwarty ateizm, utylitaryzm, hedonizm, teorię umowy społecznej, ekonomiczny liberalizm czy gospodarczy leseferyzm. W trakcie wystąpienia nie zabraknie również przywołania licznych kontrowersji związanych z „sekretnymi” perypetiami towarzyszącymi wydaniu Encyklopedii (uwięzień w Bastylii, aresztów twórców, zakazu edycji przez Radę Królewską w 1759 r. czy wciągnięcia tego dzieła na indeks ksiąg zakazanych Kościoła katolickiego przez papieża Klemensa XIII). Podczas wykładu słuchacze będą mogli dowiedzieć się również na czym polegała innowacyjność ogromnego przedsięwzięcia, jakim była edycja Wielkiej Encyklopedii Francuskiej oraz zastanowić się nad tym, czy naczelna intencja przyświecająca jej twórcom – „zmiana powszechnego sposobu myślenia” – stanowiła bezpośrednie podłoże fermentu umysłowego i społecznego, który miał doprowadzić do wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 r.
