Wystawa i mapa na zakończenie projektu “Zaolzie teraz”

Od piątku 16 listopada 2012 r. na cieszyńskim Rynku oglądać można plenerową wystawę planszową, którą Książnica Cieszyńska i Kongres Polaków w Republice Czeskiej wieńczą realizację projektu „Zaolzie teraz”. Podczas wernisażu, któremu towarzyszył występ kapeli „Olza”, po raz pierwszy zaprezentowano także polskojęzyczną mapę Zaolzia, obok ekspozycji stanowiącą drugi trwały rezultat projektu.

Projekt „Zaolzie teraz”, realizowany przez Książnicę Cieszyńską przy wsparciu Kongresu Polaków w Republice Czeskiej, dobiega końca. Jego celem było przybliżenie mieszkańcom wschodniej części Śląska Cieszyńskiego warunków życia polskiej społeczności na Zaolziu, jej aktualnej kondycji oraz dorobku. W ramach projektu w siedzibie Książnicy zorganizowanych zostało dziesięć publicznych spotkań z wybitnymi członkami społeczności zaolziańskiej, reprezentującymi różnorodne profesje oraz grupy społeczne, wyznaniowe i wiekowe. Spotkania, moderowane przez znanych dziennikarzy z obu stron Olzy, stały się okazją nie tylko do przedstawienia biografii i osiągnięć zaproszonych gości, ale także do zapoznania się z ich poglądami na temat aktualnej sytuacji oraz przyszłości polskiej wspólnoty na Zaolziu. Te wątki rozmowy najczęściej zresztą prowokowały uczestniczącą w spotkaniach publiczność do wyrażania własnych opinii i udziału w dyskusjach, którymi wieńczono każde spotkanie. Rozmowy z zaproszonymi gośćmi i dyskusje z publicznością, systematycznie rejestrowane przy użyciu profesjonalnego sprzętu, dostępne są w postaci zapisów video za pośrednictwem utworzonego przez Książnicę Cieszyńską kanału YouTube pt. „Zaolzie teraz”. Tą drogą jeszcze długo po zakończeniu projektu z przebiegiem spotkań zapoznawać się będą mogli wszyscy zainteresowani losem zaolziańskich Polaków.

Trwałym rezultatem projektu stanie się także mapa Zaolzia, którą na podstawie kartograficznych podkładów firmy Shocart przygotował Kazimierz Gajdzica (przy współpracy z Czesławem Krainą). Publikacja, mającą format 96×60 cm i wyposażona w indeks zaolziańskich miejscowości, stanowi klasyczną turystyczną mapę w skali 1 : 70 000, obejmującą zachodnią część Śląska Cieszyńskiego. Figurujące na mapie nazwy geograficzne podane zostały w wersji polskojęzycznej, a w jej obrębie zaznaczono wszystkie punkty istotne dla zaolziańskiej wspólnoty. Odnaleźć można tu m.in. oznaczenia przebiegu historycznej granicy Księstwa Cieszyńskiego, linii z 5 listopada 1918 r., granicy państwowej z 1938 i aktualnej granicy polsko-czesko-słowackiej. Wyróżniono również siedziby przedszkoli i szkół z polskim językiem nauczania, siedziby wszystkich polskich instytucji i organizacji, włącznie z poszczególnymi kołami Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego i należącymi do nich domami, lokalizację cyklicznych polskich imprez, a także miejsca pamięci ważne dla zaolziańskich Polaków. Na odwrocie mapy zamieszczono tekst przewodnika po Zaolziu, zawierającego zwięzłe informacje na temat poszczególnych miejscowości oraz działań podejmowanych przez żyjących na ich terenie Polaków. Mapa opublikowana w nakładzie 3000 egzemplarzy publicznie zaprezentowana została podczas wernisażu plenerowej wystawy planszowej noszącej tytuł „Zaolzie teraz”.

Otwarcie wystawy, stanowiącej jeszcze jeden trwały rezultat projektu, nastąpiło 16 listopada na cieszyńskim Rynku. Jej scenariusz, jak i wszystkie teksty opracował Marian Steffek, kierownik Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków w Republice Czeskiej. On także dokonał wyboru kilkuset fotografii, które pokazano na wystawie. Ilustrują one demograficzny i organizacyjny potencjał polskiej społeczności na Zaolziu, obrazując zarazem bogactwo form, w jakich manifestuje się jej aktywność. Na dwudziestu planszach o formacie 120×150 cm znaleźć można teksty i zdjęcia prezentujące kolejno prawne podstawy funkcjonowania mniejszości polskiej w Republice Czeskiej, jej miejsce w strukturach tamtejszych kościołów, szkolnictwo w języku polskim, polskie organizacje, media i literaturę, dorobek kulturalny, zwłaszcza w dziedzinie folkloru muzycznego, ale także w sferze teatru, filmu i sztuk wizualnych; osobno ukazano osiągnięcia sportowe i turystyczne. Na dwóch planszach zaprezentowano miejsca pamięci ważne dla zaolziańskiej wspólnoty. Ekspozycja, którą otwiera słowo wstępne prezesa Kongresu Polaków w Republice Czeskiej, dr Józefa Szymeczka, pozostanie dostępna na cieszyńskim Rynku do końca 2012 r.