Niezwykle interesujący dla miłośników i badaczy literatury jest następny, duży księgozbiór wchodzący w skład Książnicy Cieszyńskiej. Jest nim biblioteka Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887), najpopularniejszego – obok Henryka Sienkiewicza – polskiego autora powieści historycznych. W 1908 r. została ona przekazana Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego przez syna i spadkobiercę pisarza, Franciszka. Po przewiezieniu na Śląsk wykorzystywano ją początkowo jako bibliotekę nauczycielską w polskim gimnazjum w Orłowej. Kiedy w 1920 r. Orłowa w następstwie podziału Śląska Cieszyńskiego znalazła się w granicach Czechosłowacji, kolekcja została przewieziona do Cieszyna i w 1925 r. umieszczona w jednym lokalu wraz z biblioteką Czytelni Ludowej. Oba księgozbiory miały stać się podstawą placówki naukowej, której założenie planowała Macierz Szkolna.

 Księgozbiór stanowił podstawowy warsztat pracy pisarskiej Józefa I. Kraszewskiego, stąd też szeroko reprezentowane są w nim dzieła z zakresu historii Polski i powszechnej (źródła, pamiętniki, opracowania, nauki pomocnicze), literatura społeczna, filozofia, pedagogika, beletrystyka oraz periodyki naukowe z całej niemal Europy. Jednocześnie kolekcja ta bardzo wyraźnie ujawnia pasję bibliofilską właściciela. Znajduje się w niej wiele dobieranych z prawdziwym znawstwem cennych druków polskich i europejskich, m.in.: „Quaestiones librorum de anima Johannis Versoris” Jana z Głogowa (Metz, K. Hochfeder nakładem J. Hallera, 1501), „Złota legenda” Jakuba z Woraginy (Wenecja 1516), pięć XVI-wiecznych wydań „Boskiej Komedii” Dantego Alighieri, kompletna „Teutsche Akademie der Bau-, Bild- und Mahlerei-Künste” Joachima Sandrarta, XVII-wieczne edycje kronik Dithmara i Helmolda, „Lux e tenebris”, wydany przez Jana A. Komeńskiego w latach 1664-1665, a także liczne druki ariańskie na czele z „Bibliotheca Anti-trinitariorum” Krzysztofa Sandiusza (Freistadt 1684), „Catechesis Ecclesiarum” (Raków 1609) i pismami Stanisława Lubienieckiego.

 O rozległych kontaktach Józefa I. Kraszewskiego i uznaniu, jakim cieszył się wśród współczesnych świadczą druki opatrzone odręcznymi dedykacjami pisarzy, uczonych, tłumaczy, wydawców czy wybitnych postaci życia politycznego. Jest ich w kolekcji pisarza ogółem ok. 800. Znaleźć można wśród nich książki dedykowane Józefowi I. Kraszewskiemu m.in. przez Marię Konopnicką, Władysława Syrokomlę, Władysława Mickiewicza, Józefa Łepkowskiego, Adama Asnyka, gen. Henryka Dembińskiego, Józefa Korzeniowskiego, Samuela Orgelbranda, Stanisława Jachowicza, Kornela Ujejskiego, Teofila Lenartowicza, Stanisława Smółkę, Aloisa Vojtěcha Šemberę, Francisca de Mas y Otzet. Również książki starsze mają niezwykle interesujące proweniencje. Są tu np. dzieła z superekslibrisami Hugona Kołłątaja, biskupa Andrzeja Próchnickiego, Ignacego Karola Sternberga czy podręcznik mineralogii Ignacego Domeyki z własnoręczną dedykacją autora dla Joachima Lelewela. Obecnie księgozbiór Józefa I. Kraszewskiego obejmuje prawie 1 000 starych druków oraz 13 000 druków XIX-wiecznych.