Haydn, iluminacje i bal mieszczański

Strona tytułowa libretta do oratorium Josepha Haydna – Die Jahreszeiten (Pory roku) wydanego w drukarni Tomasza Prochaski (sygn. SZ DD I 37). Cyfrowa wersja publikacji udostępniona jest na stronie Śląskiej Biblioteki Cyfrowej: https://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=318708

W 1806 r. opawski drukarz Fabian Beinhauer odsprzedał pochodzącemu z Pragi Tomaszowi Prochasce małą cieszyńską drukarnię, będącą pierwsza oficyną drukarską w Cieszynie. Wśród najstarszych druków wydanych przez Tomasza Prochaskę znalazło się libretto do oratorium Josepha Haydna – Die Jahreszeiten (Pory roku)

 

Haydn obok Mozarta i Bethovena należał do tzw. trójki klasyków wiedeńskich. Większość swojego zawodowego życia spędził w służbie węgierskiej rodziny arystokratycznej Esterházych, piastując funkcję nadwornego kompozytora i kapelmistrza. Przez pewien czas przebywał również w Anglii, gdzie zapoznał się z twórczością oratoryjną Jerzego Fryderyka Händla. Oratoria stworzone przez Haydna – Die Schöpfung (Stworzenie Świata) oraz Die Jahreszeiten (Pory roku) należały do jego ostatnich dzieł. Oratorium Die Jahreszeiten powstało w latach 1799-1801. Haydn zaprzestał komponowania w 1803 r. z uwagi na stan zdrowia.

Oratorium Die Jahreszeiten stanowi podsumowanie twórczości Haydna. Libretto opracował Gottfried van Swieten na podstawie poematu angielskiego poety Jamesa Thomasa. Dzieło Haydna składa się z 4 kantat – Wiosna, Lato, Jesień, Zima. W oratorium występuje troje bohaterów: dzierżawca Szymon (bas), wieśniak Łukasz (tenor) oraz jego córka Hanna (sopran). Na całość składają się recytatywy, pieśni, arie, zespoły i chóry. Przedstawiają one sceny obrazujące życie na wsi (orka, winobranie, przędzenie, polowanie), opisy przyrody (wschód słońca, burza, opis lasu) i uczucia (radość ze zbiorów, wdzięczność dla Stwórcy).

Powody wydania tekstu libretta do oratorium Josepha Haydna – Die Jahreszeiten (Pory roku) w oficynie wydawniczej Tomasza Prochaski w Cieszynie zdradza nam strona tytułowa publikacji, zachowanej w księgozbiorze Leopolda Jana Szersznika (sygn. SZ DD I 37). Znajduje się tam informacją, że dzieło Haydna zostało wystawione 22 lipca 1810 r. w Cieszynie z okazji jubileuszu 1000-lecia miasta. Wykonawcami była grupa niezawodowych artystów.

Wykonanie oratorium Haydna przez grupę nieprofesjonalnych artystów po uroczystym obiedzie w dniu 22 lipca 1810 r. było częścią większych uroczości rocznicowych. Druk ulotny zatytułowany Theuerste Mitbürger datowany na 16 lipca 1810 r., z zespołu Archiwaliów Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego (sygn. APTL 6. 211) zdradza szczegóły obchodów. W dniu poprzedzającym główne uroczystości, wieczorem na znak bicia dzwonów i wystrzałów z moździerzy miasto było iluminowane. Główne obchody w dniu 22 lipca 1810 r. zainicjowała procesja oraz msze w kościele parafialnym, w języku niemieckim i polskim. Koło południa odbył się wspomniany wcześniej uroczysty obiad (z udziałem władz miasta, duchownych, przedstawicieli cechów, zasłużonych obywateli), po którym nastąpiło wykonanie oratorium Haydna. Uwieńczeniem obchodów był wieczorny bal mieszczański.

Z okazji jubileuszu miasta Leopold Jan Szersznik wydał w drukarni Tomasza Prochaski swoją najważniejszą pracę: Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem Teschner Fürstenthum (https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/341913/edition/323027/content).