Cieszyński Rynek i początki komunikacji autobusowej

Pod koniec XV w. książę cieszyński Kaźmierz I sprzedał miastu dwa domy z przeznaczeniem na ratusz miejski. Od tego też momentu datuję się dzieje cieszyńskiego Rynku. W czasie ponad 500-letniej historii, miejsce to spełniało szereg funkcji oraz było świadkiem wielu znaczących wydarzeń. Jeszcze w niedalekiej przeszłości centralny punkt miasta był przestrzenią wymiany handlowej oraz miejscem, w którym zbiegały się szlaki komunikacyjne. Po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 r. część miasta przyznana Polsce odcięta została od swojej najważniejszej arterii komunikacyjnej – linii kolejowej koszycko-bogumińskiej. W kolejnych latach rosnąca potrzeba mobilności mieszkańców jak i perspektywy rozwoju Cieszyna jako miejscowości turystycznej, wymusiły ustanowienie regularnej, regionalnej i dalekobieżnej komunikacji autobusowej.

W maju 1927 r. Gustaw Molin zwrócił się do władz miasta o wyznaczenie miejsca postojowego dla autobusów. Za kwotę 131 zł rocznie miasto wydało zgodę na użytkowanie w tym celu płyty cieszyńskiego Rynku. Fakt ten miał związek z uruchomieniem pierwszego połączenia autobusowego pomiędzy Cieszynem a Wisłą. Z inicjatywą tą wyszło Biuro Zrzeszeń Gospodarczych, pomysłodawca idei Letnisko Cieszyn. Jazda próbna odbyła się w sobotę 14 maja. W dalszej kolejności we wrześniu 1927 r. przedsiębiorstwo autobusowe Molinów uruchomiło połączenie autobusowe relacji Cieszyn-Zebrzydowice. Początkowo autobusy miały kursować trzy razy w tygodniu. W lipcu 1928 r. komunikację autobusową relacji Cieszyn-Pruchna uruchomiła firma Gustawa Kotusińskiego. O koncesję na prowadzenie przewozów pasażerskich m.in. na linii Cieszyn-Brenna wystąpił również Alfred Wellner. Początkowo linie były obsługiwane sezonowo. Jedną z przyczyn był fatalny stan nawierzchni drogowej na Śląsku Cieszyńskim, m.in. na odcinku Ustroń-Wisła. Fatalny stan dróg wpływał na permanentne awarie i przyśpieszone zużycie taboru. Również z punktu widzenia pasażerów, podróżowanie nie należało, delikatnie mówiąc, do zbyt wygodnych. Na łamach “Gwiazdki Cieszyńskiej”, Jónek w rozmowie z Jurą opisuje wrażenia z podróży do Zebrzydowic: …tóż jakechmy tam przyjechali, to ci autobusem tak ciepało, że ludzie jeny tak hópskali aż pod powoł. Jeden znómy se prawi: to je nic, ale jak tak nima śniegu, to je wiesioło jazda, tak jakbyś po drabinie jechoł….

W kolejnych latach firma Jana Molina zdobyła dominującą pozycję na Śląsku Cieszyńskim. W 1936 r. liczba pasażerów korzystających z usług przedsiębiorstwa Jana Molina przekroczyła 400 000 osób. W skład taboru samochodowego wchodziło 15 autobusów, pojazdy rezerwowe i ciężarówki. W 1939 r. Jan Molin nabył większość akcji swojego największego konkurenta na Śląsku Cieszyńskim – Bielsko-Bialskiej Kolejki Elektrycznej. Pewną ciekawostkę może stanowić fakt, że w tym samym roku firma Jana Molina uruchomiła w Cieszynie miejską komunikację autobusową. W przededniu wybuchu II wojny światowej pojawiła się również koncepcja przeniesienia miejsca postojowego autobusów z Rynku na drugą stronę Olzą. Do likwidacji miejsca postojowego na Rynku doszło jednak dopiero w latach sześćdziesiątych XX wieku, kiedy zbudowano w Cieszynie nowy dworzec autobusowy.

Przechowywany w zespole archiwalnym Teki Regera Plan sytuacyjny Króla J. Sobieskiego powstał najprawdopodobniej ok. 1933 r. kiedy to cieszyński Rynek z okazji 350-rocznicy odsieczy wiedeńskiej otrzymał nazwę na pamiątkę zwycięskiego króla. Zaznaczono na nim m.in. miejsce postoju autobusów. W tym samym zespole archiwalnym, znajdują się również pochodzące z tego okresu rozkłady jazdy cieszyńskich autobusów, które – podobnie jak całe przechowywane w Książnicy Cieszyńskiej archiwum Tadeusza Regera – zostały zdigitalizowane i pozostają dostępne w wersji cyfrowej:

https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/202729/edition/191196/content

https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/202730/edition/191198/content

https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/202733/edition/191199/content

https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/202734/edition/191201/content

https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/202736/edition/191202/content

https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/202737/edition/191204/content

Oprac. Krzysztof Kleczek