Przypadający 14 maja Międzynarodowy Dzień Farmaceuty pozwala przypomnieć postać urodzonego w Nowym Jorku Tadeusza Regera, człowieka który niemal całe swoje życie poświęcił krzewieniu polskości na ziemi cieszyńskiej. O życiu tego wybitnego działacza społecznego i politycznego, posła do parlamentu austriackiego i polskiego oraz wydawcy prasy lewicowej zapisano wiele stron. Warto jednak dodać jeszcze garść informacji z czasów jego krakowskich studiów.
Tadeusz Reger do gimnazjum uczęszczał w Przemyślu (1885–1888), a następnie ukończył czwartą klasę w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie (1888/89). 2 lipca 1889 r. wstąpił na praktykę jako uczeń aptekarski (aspirant) w Krakowie. Po jej ukończeniu 2 lipca 1892 r. zdał z odznaczeniem egzamin przed Gremium Aptekarzy Galicji Zachodniej w Krakowie i został asystentem w aptece Józefa Skakalskiego w Podgórzu, zaś od 1 sierpnia 1893 r. w aptece w Jordanowie. Aktywny udział w pracy politycznej naraził go na represje ze strony przełożonych, należał bowiem do założycieli pierwszego stowarzyszenia zawodowego pracowników aptekarskich „Unitas”. Za działalność zaś w stowarzyszeniach robotniczych został pozbawiony bezpłatnej praktyki aptekarskiej.
Jesienią 1892 r. rozpoczął studia na farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego, w których wyróżnił się wynikami w nauce. Jednak za udział w zebraniach stowarzyszeń robotniczych „Siła” i treść wygłaszanych tam przemówień otrzymał 28 listopada naganę z ostrzeżeniem, a za dalszą działalność i za związki ze strajkującymi krakowskimi murarzami został 3 czerwca 1893 r. decyzją Senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego relegowany na trzy semestry.
Warto przyjrzeć się notatkom studenta farmacji wydanym w 1889 r., noszącym tytuł: „Manuale pharmaceuticum Thadei Reger” dostępnych w cyfrowych zbiorach Książnicy Cieszyńskiej, które można znaleźć: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/220023/edition/207918/content
Zostały one ucyfrowione i udostępnione przez Książnicę Cieszyńską w ramach dwóch dużych projektów digitalizacyjnych, a mianowicie „Udostępnienie cieszyńskiego dziedzictwa piśmienniczego on-line”: https://www.sbc.org.pl/dlibra/collectiondescription/448 oraz „Digitalizacja cieszyńskiego dziedzictwa piśmienniczego” – Archiwum Tadeusza Regera: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/187564#structure
Są to dwa zeszyty, oprawne w półpłótno, zapisane dwustronnie: z jednej strony znalazły się receptury ponad 100 leków, z drugiej notatki dotyczące nazewnictwa oraz „Farmakopea” obejmująca 383 substancje. Gwoli ciekawości wraz z rozwojem aptekarstwa pojawiła się potrzeba stworzenia jednolitego, oficjalnego spisu leków, który byłby gwarancją odpowiedniej jakości stosowanych preparatów, co dało asumpt do tworzenia właśnie farmakopei. Były one szczególnie przydatne, gdyż leki przygotowywano indywidualnie, z surowców o różnej jakości i pochodzących od różnych dostawców. Zatem określenie metod produkcji leków w aptekach pozwalało ujednolicić sposoby ich wyrobu, spisanie zaś wszystkich norm w farmakopei dawało ówczesnym aptekarzom możliwość kontrolowania na bieżąco jakości stosowanych surowców i wytwarzanych z nich leków.
Interesujący rękopis przechowywany jest w zbiorach Książnicy Cieszyńskiej w zespole Tek Regera. Z opisem katalogowym można zapoznać się pod poniższym linkiem: https://katalog.kc-cieszyn.pl/document/172555
W owych notatkach przede wszystkim zwraca uwagę zrównoważony dukt pisma, pozwalający się domyślać jednostki zdecydowanej, o wykrystalizowanych poglądach. Wśród wielu spisanych receptur z zainteresowaniem można oddać się lekturze przepisów o różnorodnym zastosowaniu np.: „Środek od bólu uszu” opatrzony został polskim komentarzem, „Woda na palmy” sąsiaduje z „Proszkiem na pocenie się stóp”, czy „Trucizną na szczury”, nie brak i „Cudownych kropli na zęby”, czy „Pomady łopianowej na porost włosów”. W drugiej części po zestawieniu nomenklatury, definicji czynności mechanicznych i chemicznych znajduje się 383 pozycji, składających się na „Pharmacopeę.”
Oprac. Aleksandra Golik-Prus