W piątek, 6 października 2023 r. o godz. 17.00 w sali konferencyjnej Książnicy Cieszyńskiej zaprezentowany zostanie realizowany aktualnie przez Książnicę Cieszyńską projekt „Walka, rywalizacja, koegzystencja. Źródła do dziejów wyznaniowych Śląska Cieszyńskiego (od XVI do połowy XIX wieku). Kontynuacja procesu edycji źródeł historycznych w ramach transgranicznej serii wydawniczej «Bibliotheca Tessinensis»”. Prezentacji dokona prof. dr hab. Janusz Spyra (Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie).
W 2004 r. Książnica Cieszyńska we współpracy z czeskocieszyńskim Ośrodkiem Dokumentacyjnym Kongresu Polaków w Republice Czeskiej uruchomiła wydawniczą serię źródłową „Bibliotheca Tessinensis”, mającą na celu upowszechnianie nieznanych lub trudno dostępnych źródeł historycznych odnoszących się do przeszłości Śląska Cieszyńskiego, od średniowiecza po czasy najnowsze. Seria ukazuje się w dwóch mutacjach, z których jedną – „Series Polonica” – wydaje Książnica Cieszyńska, a drugą – „Series Bohemica” – Ośrodek Dokumentacyjny Kongresu Polaków w Republice Czeskiej. Do tej pory opublikowano łącznie dziewięć tomów serii „Bibliotheca Tessinensis” w 13 woluminach, obejmujących edycje tak fundamentalnych źródeł, jak m.in. „Kronika Cieszyna” Alojzego Kaufmanna, pisma Leopolda J. Szersznika, „Dziennik” Andrzeja Cinciały czy protokoły posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z lat 1918-1920.
W ramach realizowanego aktualnie projektu zaplanowano edycję korpusu źródeł do dziejów wyznaniowych Śląska Cieszyńskiego od XVI do XIX w. Ukażą się one w sześciu woluminach, z których trzy dotyczyć będą Kościoła katolickiego, dwa – Kościoła ewangelicko-augsburskiego, a jeden – wyznawców judaizmu.
Spośród trzech tomów dotyczących Kościoła katolickiego pierwszy zawierać będzie źródła normatywne do dziejów kościoła, dwa następne – źródła narracyjne, ukazujące różnorakie aspekty życia zarówno wspólnoty wiernych, jak i kościoła hierarchicznego, w tym przede wszystkim prowadzoną przezeń rekatolicyzację. Z dwóch woluminów zawierających źródła do dziejów Kościoła ewangelicko-augsburskiego jeden zawierać będzie akta normatywne, drugi zaś źródła narracyjne ilustrujące życie ewangelików w okresie ich dominacji, prześladowań i tolerancji. Tom poświęcony wyznawcom judaizmu zgromadzi rozproszone w wielu archiwach ślady ich obecności na Śląsku Cieszyńskim, w pierwszym rzędzie dotyczące kolejnych prób organizowania życia religijnego.
Projekt, którego realizację zaplanowano na lata 2022-2027, w całości finansowany jest ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” – moduł: Dziedzictwo narodowe, Uniwersalia 2.2, Fundamenty.
Prof. Janusz Spyra, który jest inicjatorem wydania drukiem źródeł do dziejów wyznaniowych, a zarazem kierownikiem projektu, podczas piątkowego spotkania w Książnicy Cieszyńskiej przedstawi założenia merytoryczne, według których przebiega realizacja projektu, zespół badaczy uczestniczących w przygotowywaniu edycji, a także omówi i zaprezentuje oryginały kilku kluczowych źródeł stanowiących jej przedmiot, a znajdujących się w posiadaniu Książnicy Cieszyńskiej. Będą wśród nich np. księga cieszyńskiego komisariatu katolickiego z połowy XVII w., Liber conversorum ab Haeresi Luterana ad Fidem Catholicam z lat 1720-1773, obszerny dziennik cieszyńskiego jezuity o. Leopolda Tempesa z lat 1716-1733, korespondencja Jakuba Galacza ukazująca próby zorganizowania oddolnego chłopskiego kościoła protestanckiego na Śląsku Cieszyńskim po 1707 r. czy Acta in Laurentii Crahmer Infidi Judaei Diffamatoris, dokumentujące aferę związaną z Lorenzem Crahmerem.
***
Janusz Spyra (1958) w 1982 r. ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, następnie przez ponad dwadzieścia lat pracował w Muzeum w Cieszynie (od 2002 r. Muzeum Śląska Cieszyńskiego) jako kierownik Działu Historii i Techniki. W 1995 r. na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach obronił doktorat, a w 2009 roku habilitację. W 2004 r. został zatrudniony jako adiunkt w Katedrze Historii i Teorii cieszyńskiej Filii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, od 2007 r. jako adiunkt na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji. Od 2009 r. jest pracownikiem Instytutu Historii Akademii (obecnie Uniwersytetu) Jana Długosza w Częstochowie. Tytuł profesora nauk humanistycznych otrzymał w 2018 r. Specjalizuje się w badaniach nad nowożytną historią Śląska Cieszyńskiego, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów ludności żydowskiej. Autor ponad dwustu prac naukowych (w tym dziesięciu książek), publikowanych także poza Polską – w Republice Czeskiej, Niemczech, Austrii i USA. Ostatnio ukazała się jego najnowsza książka: „Pieniądz w służbie społeczeństwa. Towarzystwo Oszczędności i Zaliczek i inne polskie instytucje bankowości spółdzielczej na Śląsku Cieszyńskim”.
