Z okazji Jubileuszu 500-lecia Reformacji Książnica Cieszyńska podjęła się przygotowania dwóch wystaw. Pierwsza z nich, nosząca tytuł „Ojcowie nasi i bracia Polacy ewangelicy. Z albumu fotograficznego ks. Jana Stonawskiego“ ma charakter plenerowy i udostępniona zostanie w postaci 20 plansz na cieszyńskim Rynku. Jej wernisaż zaplanowano na 14 czerwca o godz. 15.00. Na drugiej ekspozycji, zatytułowanej „Dziedzictwo reformacji“, zaprezentowane zostaną najważniejsze i najcenniejsze druki protestanckie zachowane w zbiorach biblioteki. Zostanie ona otwarta 16 czerwca br., o godz. 15.00 w galerii Książnicy Cieszyńskiej.
Mijająca w bieżącym roku 500 rocznica Reformacji nabiera szczególnego znaczenia na Śląsku Cieszyńskim, zamieszkanym przez liczną grupę wyznawców luteranizmu. O ile w skali całej Polski wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego stanowią niewielki ułamek procenta ogółu mieszkańców, to na Śląsku Cieszyńskim, gdzie żyje obecnie 37 000 spośród 70 000 polskich luteranów, stanowią od dawien dawna liczącą się i szanowaną społeczność. Razem z ewangelikami z Zaolzia w liczbie ok. 8 000, Śląsk Cieszyński po obu stronach rzeki Olzy zamieszkuje ok. 45 000 wyznawców luteranizmu. Od 500 lat ewangelicy obecni są w życiu miasta i regionu, współtworząc jego różnorodność wyznaniową.
Wystawa „Ojcowie nasi i bracia Polacy ewangelicy” powinna w zamierzeniu jej twórców stać się swoistym portretem zbiorowym polskiej społeczności ewangelickiej na Śląsku Cieszyńskim, której – uwidocznieni na planszach ekspozycyjnych – reprezentanci w XIX i XX w. w istotny sposób wpływali na losy regionu, a w niejednym przypadku pozostawili także trwały ślad w historii Polski i innych krajów w różnych częściach świata.
Wystawa została przygotowana w oparciu o przechowywany obecnie w Bibliotece im. Tschammera przy Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Cieszynie album fotograficzny ks. Jana Stonawskiego (1870-1957), długoletniego katechety cieszyńskiego gimnazjum, działacza narodowego i społecznego, redaktora „Posła Ewangelickiego“. Album, zatytułowany „Ojcowie nasi i bracia Polacy ewangelicy”, zawiera 283 fotografie przedstawiające sylwetki ewangelików wyznania luterańskiego związanych ze Śląskiem Cieszyńskim. Nieznane są dokładne okoliczności, czas powstania, jak również pochodzenie fotografii zamieszczonych w albumie. Album w ozdobnej oprawie, o wymiarach 23 x 32 cm, zawiera przytwierdzone do kart 283 zdjęcia i jedną reprodukcję grafiki, przedstawiającą Jerzego Trzanowskiego. Przeważające w albumie zdjęcia portretowe uzupełniają fotografie grupowe, także rodzinne, oraz niewielka liczba zdjęć innego rodzaju. Album prezentuje przedstawicieli trzech pokoleń polskich ewangelików żyjących na Śląsku Cieszyńskim w XIX i XX wieku. Począwszy od Wiosny Ludów, kiedy grupa budzicieli wskazała kierunek działania, poprzez czas walki o prawa narodowe i moment, gdy ważyły się losy przynależności państwowej Śląska Cieszyńskiego, a potem przyszło pogodzić się z jego podziałem, aż po tragedię II wojny światowej, kiedy wielu z nich złożyło ofiarę z własnego życia.
Ideę przyświecającą twórcy albumu, ks. Janowi Stonawskiemu przybliża fragment jego listu z 1938 roku do Pawła Rymorza, rolnika z Kozakowic (urodzonego w połowie XIX w.), którego tekst znajduje się w części opisowej albumu: Mało was było kochany Ojcze, a umieliście sobie dać radę ze wszystkimi przeciwnościami. Płacono Wam przezwiskami, wrzucano do więzienia, zapalano wam dachy nad głową, a wyście trwali, aż w końcu wybiła godzina zwycięstwa. Trwaliście w pracy drobnej i wielkiej, jak ją komu przydzielono, chodzili na posiedzenia, radzili, agitowali, walczyli, rozszerzali nasze pisma i książki, pisali i czytali, jeżeli kiedy ponieśliście klęskę, to nigdy bez wiary, że się i to znowu odrobi i zmieni i nadejdzie nareszcie ostateczne wyzwolenie… Czybyśmy teraz w Polsce mieli tak dobre imię, gdybyście wy, nasi ojcowie, w rodzinie polskiego narodu nie byli chcieli zostać ewangelikami i nie byli chcieli zostać Polakami w Kościele ewangelickim? … Było was można poznać po waszej odwadze cywilnej i po waszej ofiarności. To były te stygmaty, którymi was naznaczył wielki Bóg niebieski i to była jedyna i największa nagroda, jaką wam mógł dać i dał – poczucie swej godności i swojego posłannictwa..
W celu przygotowania wystawy wyselekcjonowano 120 spośród 283 fotografii znajdujących się w albumie. Fotografie pogrupowano według klucza przybliżającego i podkreślającego zawartą treść. Tytuły poszczególnych części ekspozycji nie wymagają dopowiedzeń: Budziciele polskości, Przywódcy polskiego ludu, Duchowi przewodnicy, W służbie Niepodległej, Pro publico bono, Nauczyciele, W świecie nauki i kultury, W rodzinnym kręgu, Matki i siostry nasze ewangeliczki, Z dala od rodzinnego domu. Dostosowując się do charakteru albumu fotograficznego, wykorzystano oryginalne opisy zdjęć, wykonane ręką ks. Stonawskiego, a w uzupełniających ekspozycję biogramach zawarto cytaty zaczerpnięte z części opisowej albumu, oznaczone inicjałami JS (Jan Stonawski).
*
Pomysłodawczynią wystawy jest Barbara Michejda-Pinno, autorem Krzysztof Kleczek, a layout ekspozycji zaprojektowała Paulina Kosma. Ekspozycja, przygotowana w Książnicy Cieszyńskiej, sfinansowana została ze środków Donacji im. Zbigniewa Michejdy.
twórcy albumu „Ojcowie nasi i bracia Polacy ewangelicy”