W księgozbiorze Leopolda Jana Szersznika znajduje się niezmiernie cenny i rzadki egzemplarz najważniejszego dzieła humanistycznej mitografii – słynnej Genealogii bóstw pogańskich pióra Giovanniego Boccaccio. Egzemplarz, który Szersznik włączył do swojej kolekcji został wydany – zgodnie z informacją widniejącą w kolofonie – w listopadzie 1511 r. Dzieło ukazało się w Wenecji w oficynie wydawniczej Augustinusa de Zannis de Portesio pod tytułem: Genealogiae Joannis Boccatii cum demonstrationibus in formis arboru[m] designatis. Eiusde[m] De mo[n]tibus et syluis, de fontibus lacubus et fluminibus. Acetia[m] de stagnis et paludibus necnon et de maribus seu diuersis maris nominibus.
Giovanni Boccaccio (1313-1375) – nazywany ojcem włoskiej prozy oraz twórcą nowożytnej nowelistyki – był italskim poetą i pisarzem należącym do grona czołowych przedstawicieli renesansowego humanizmu. Wraz z Dantem, któremu poświęcił liczne publiczne odczyty, wspaniałe dzieło biograficzne oraz krytyczno-literacką analizę pierwszej części Boskiej komedii oraz Petrarką, z którym łączyły go wieloletnie więzy serdecznej przyjaźni, zaliczany jest w poczet „trzech koron” italskiej poezji. Nieśmiertelną sławę zapewnił mu Dekameron, zbiór stu opowiadań rozpoczęty w 1349 r. i przerabiany do końca życia Boccaccia, który można uznać za wzorzec nowożytnego gatunku opowieści. W bogatym dorobku literackim Boccaccia, na który składają liczne i zróżnicowane pod względem formy dzieła pisane zarówno w języku łacińskim, jak i we włoskim volgare (wiersze, sielanki, opowiadania, dramaty), na szczególną uwagę zasługuje erudycyjna i encyklopedyczna praca De genealogia deorum gentilium uznawana przez znakomitą większość badaczy za najambitniejsze dzieło włoskiego humanisty.
Pracę nad swym monumentalnym opracowaniem grecko-rzymskiej mitologii – które aż do czasu XIX stulecia, kiedy to rozpoczęto systematyczne oraz pogłębione studia historyczno-filologiczne nad religiami świata starożytnego, stanowiło podstawowy punkt odniesienia i lekturę obowiązkową dla wszystkich badaczy klasycznej mitologii antyku – Boccaccio rozpoczął w roku 1350 r. W tym roku Boccaccio po raz pierwszy spotkał się osobiście z Petrarką i pod wpływem ożywionych rozmów z tym najwybitniejszym poetą włoskiego trecenta, jak i za jego wyraźną namową, przystąpił do opracowywania Genealogii bóstw pogańskich. W trakcie dziesięciu lat intensywnych badań Boccaccio ukończył pierwszą wersję swej monumentalnej syntezy genealogii grecko-rzymskich panteonów bóstw, lecz nie przerwał badań aż do chwili publikacji definitywnej edycji swego dzieła, która miała miejsce w 1374 r., na rok przed śmiercią autora.
De genealogia deorum gentilium Giovanniego Boccaccia w swej finalnej postaci stanowiła dzieło wprost imponujące pod względem objętości i zawartości pomieszczonych w nim materiałów: w 15 księgach, podzielonych na 723 rozdziały, włoski uczony opisał oraz przedstawił na komparatystycznych tablicach genealogicznych sylwetki blisko 950 bóstw grecko-rzymskiej mitologii, całość opatrując blisko tysiącem odwołań do setek autorów greckich, rzymskich, średniowiecznych oraz sobie współczesnych. Monumentalna synteza mitograficzna Giovanniego Boccaccia, określana przez badaczy jako dzieło „humanistyczne w duchu i średniowieczne w swej formie”, dzięki połączeniu krytyki filologicznej z badaniami historycznymi, alegorycznymi i ikonograficznymi, stanowi nie tylko najdoskonalsze zastosowanie renesansowego ideału metodologicznego „powrotu do źródeł” (ad fontes) europejskiej kultury, lecz również najdojrzalsze dzieło odrodzeniowej erudycji. Ponadto, encyklopedyczne arcydzieło odrodzeniowej mitografii autorstwa Boccaccia można postrzegać jako jeden z najwcześniejszych świadomych manifestów grupy włoskich humanistów, zważywszy na fakt, że jego dwie ostatnie księgi zostały w całości poświęcone apologii studiów starożytnej literatury i poezji, którą większość XIV-wiecznych autorytetów kościelnych zdecydowanie deprecjonowała. W księgach wieńczących monumentalną syntezę religioznawczą Boccaccio bronił bowiem moralnych oraz kulturalnych wartości wypływających ze studiowania autorów pogańskiej starożytności, czym natchnął kolejne pokolenia renesansowych badaczy, którzy widzieli w nim swego prekursora oraz mistrza.
Artur Lewandowski
