Przedstawiciele szczególnego zawodu, jakim jest pielęgniarstwo towarzyszą człowiekowi przez całe życie, wykonując czynności w zakresie podstawowych świadczeń: pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, czy rehabilitacyjnych. Opieka pielęgnacyjna znana była już w starożytności. Na przestrzeni lat zmieniały się jednak warunki wykonywania praktyk pielęgniarskich, dyktowane m.in. wielokrotnymi przekształceniami w systemie kształcenia przedstawicielek tego zawodu. Początkowo kandydatki przygotowanie do zawodu zdobywały w zgromadzeniach zakonnych prowadzonych przez osoby duchowne. Wraz z reformą Komisji Edukacji Narodowej przyszłe pielęgniarki zdobywały wiedzę medyczną, przekazywaną przez wykładowców świeckich. W latach dwudziestych XX w. pielęgniarstwo spełniało głównie funkcję pomocniczo-opiekuńczą. Dopiero w kolejnej dekadzie zaczęto w pielęgnowaniu dostrzegać elementy terapeutyczne w procesie leczenia. Programy edukacyjne dla pielęgniarek realizowane do 1939 r., oparte były na najlepszych wzorcach światowego pielęgniarstwa. Już wówczas zakładano kształcenie w tych zawodach na poziomie wyższym – akademickim, co spowodowało wzrost wymagań i profesjonalizmu od przedstawicieli tego zawodu, na który składa się przygotowanie merytoryczne i systematyczne podnoszenie kwalifikacji. Zaowocowało to pojawieniem się podręczników do nauki pielęgniarstwa. W pielęgniarstwie światowym pierwsze podręczniki do nauki zawodu (m. in. F. Lees, „Handbook for hospital sisters”, „Handbook of nursing”) zostały wydane na początku lat siedemdziesiątych XIX w. w Wielkiej Brytanii, Niemczech, USA i Kanadzie. Na ziemiach polskich wydany został szereg przewodników, poradników i podręczników, poświęconych sztuce pielęgnowania. Nierzadko były to również przedruki z fachowej literatury obcojęzycznej. Pierwsze polskie podręczniki dwudziestolecia międzywojennego wydane zostały w 1920 r., w tym „Zasady pielęgnowania chorych dla użytku pielęgniarek” autorstwa Bronisława Handelsmana (1859-1935), naczelnego lekarza szpitala w Łodzi. Pod względem merytorycznym podręcznik ten poruszał typowe dla tego typu literatury zagadnienia. Uwagę zwracał jedynie odmienny porządek tematyczny. W pierwszej kolejności autor prezentował wiadomości z zakresu anatomii i fizjologii człowieka oraz higieny zarówno samego człowieka, jak i jego otoczenia. Cześć drugą stanowiła szeroka pojmowana problematyka pielęgnacji chorego, wykonywania zaleceń lekarskich oraz właściwą dietę, a także sposób postępowania przy chorobach zakaźnych i udzielania pierwszej pomocy. Książkę zamykał krótki rozdział o pielęgnacji położnicy i oseska. Sposób przedstawienia poruszonych przez autora zagadnień świadczy o dobrej znajomości tematu i w wielu kwestiach nie stracił na aktualności.
Książka „Zasady pielęgnowania chorych : do użytku pielęgniarek”, Cz. 1-2, Bronisława Handelsmana pochodzi ze zbiorów Książnicy Cieszyńskiej (księgozbiór Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, sygn.. TL I 07246/01-02) i dostępna jest także w wersji cyfrowej (dzięki realizacji projektu „Udostępnienie cieszyńskiego dziedzictwa piśmienniczego on-line”): https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/339160/edition/320361/content
Oprac.: Aleksandra Golik-Prus