W dniach od 28 do 30 IX 2012 r. odbyła się w Cieszynie XII edycja festiwalu „Skarby z cieszyńskiej trówły”, przybliżającego mieszkańcom Cieszyna i gościom bogactwo kultury, tradycji i historii Śląska Cieszyńskiego. W jego organizację zaangażowała się również Książnica Cieszyńska, podejmując próbę spopularyzowania wiedzy na temat regionalnego dziedzictwa piśmienniczego (program).
W piątek, 28 IX 2012 r., odbyły się warsztaty czerpania papieru, cieszące się niesłabnącym zainteresowaniem najmłodszych miłośników książki. Udział w nich wzięło kilka grup uczniów ze szkół podstawowych oraz gimnazjów Cieszyna i powiatu, wprowadzonych w ten sposób w tematykę powstawania papieru i jego roli w rozwoju kultury piśmienniczej.
W niedzielę, 30 IX, zorganizowano dzień otwarty cieszyńskich archiwów i bibliotek zabytkowych, podczas którego chętni bezpłatnie zwiedzali z przewodnikiem cieszyńskie placówki biblioteczne i muzealne, poznając ich specyfikę – historię, zawartość księgozbiorów i funkcjonowanie. Tego dnia można było odwiedzić Archiwum i Bibliotekę OO. Bonifratrów, Bibliotekę i Archiwum im. Tschammmera, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, cieszyński oddział Archiwum Państwowego w Katowicach i Książnicę Cieszyńską, gdzie goście uczestniczyć mogli w pokazach starych druków, zwiedzić pracownie konserwatorskie i zobaczyć wystawę przygotowaną z okazji 100-lecia harcerstwa na Śląsku Cieszyńskim.
Korzystając z doświadczeń organizacji ubiegłorocznych „Skarbów z cieszyńskiej trówły”, kiedy to, przypominając genezę pierwszej polskiej biblioteki na Śląsku Cieszyńskim, zainscenizowano wyprawę Pawła Stalmacha i Andrzeja Ciniciały po polskie książki do Krakowa (link: www.kc-cieszyn.pl/index.php/news,92), również w tym roku postawiono na wyrazisty motyw przewodni imprezy. Jej bohaterem został troszczący się przez całe życie o tożsamość i regionalne dziedzictwo Ślązaków, a przy tym rozkochany w książkach i historii – ks. Józef Londzin. To właśnie jemu poświęcono znaczną część atrakcji przygotowanych z okazji tegorocznych „Skarbów z cieszyńskiej trówły”.
To ks. Józef Londzin był przewodnikiem, który w sobotę, 29 IX 2012 r., wyruszył z gośćmi na spacer po Cieszynie szlakiem cieszyńskich archiwów i bibliotek zabytkowych. Jego uczestnicy mogli poznać pasje i zainteresowania czcigodnego ks. prałata, a także wyobrazić sobie, jak wyglądało miasto, gdy jako wikary zamieszkał w nim pod koniec XIX w. oraz później, gdy w trudnych czasach pełnił urząd jego burmistrza.
W niedzielę, 30 IX 2012 r., na Górze Zamkowej odbył się happening poświęcony ks. Londzinowi, podczas którego w postać zasłużonego kapłana, działacza i naukowca wcielił się pracownik Książnicy – Wojciech Grajewski. Podejmując z nim rozmowy, odwiedzający zyskiwali okazję, by poznać sprawy, jakimi żyli cieszyńscy Polacy przed stu laty. Od samego bohatera można było dowiedzieć się o potrzebie obrony języka polskiego na Śląsku i konieczności wspierania polskiego szkolnictwa oraz prasy, a także o planach założenia w Cieszynie Muzeum Śląskiego, gromadzącego eksponaty związane z miejscową historią, kulturą i ludowymi zwyczajami (których reprezentacyjny wybór tworzyła zdobiąca stoisko prywatna kolekcja Leszka Gańczarczyka).
Również zorganizowana tego dnia gra miejska „Śladem bohaterów (1939-1945)” w znacznym stopniu związana była z postacią ks. Londzina. Jej scenariusz odwoływał się bowiem do wydarzeń z czasów niemieckiej okupacji, kiedy zagrożone były nie tylko wartości, o których rozwój i utrwalenie przez całe życie zabiegał, ale również cały dorobek i dziedzictwo, jakie po sobie pozostawił. Dzięki bohaterstwu osób, których losy przedstawiała zorganizowana gra, choć część jego spuścizny została uratowana. Więcej informacji o przebiegu gry miejskiej znaleźć można na stronie: ….
Nieliczne ocalałe z pogromu materiały związane z osobą ks. Londzina obejrzeć można było na ekspozycji zaprezentowanej w budynku Książnicy Cieszyńskiej.
Tegoroczna edycja współorganizowanych przez Książnicę Cieszyńską „Skarbów z cieszyńskiej trówły” nie prezentowałaby się tak interesująco, gdyby nie współpraca i pomoc wielu instytucji i osób prywatnych. Podziękowania należą się m.in. kierownictwu i pracownikom cieszyńskich archiwów i bibliotek zabytkowych: Archiwum i Biblioteki OO. Bonifratrów, Biblioteki i Archiwum im. Tschammera, Muzeum Śląska Cieszyńskiego oraz cieszyńskiego oddziału Archiwum Państwowego w Katowicach; na wdzięczność zasłużyli także Leszek Gańczarczyk i Macierz Ziemi Cieszyńskiej, których oferta wzbogaciła stoisko Książnicy Cieszyńskiej, a ponadto – Muzeum Śląska Cieszyńskiego i kostiumerni Macierzy, pomagających w przygotowaniu całej imprezy. Wyjątkowe podziękowania należą się wolontariuszom i sponsorom, dzięki wsparciu których możliwe było rozegranie gry miejskiej. Dotyczy to w szczególności ochotników z Transgranicznego Centrum Wolontariatu, Muzeum 4. Pułku Strzelców Podhalańskich oraz Hufca ZHP Ziemi Cieszyńskiej a także darczyńców, wśród których należy wymienić: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, Polski Związek Kulturalno-Oświatowy w Republice Czeskiej, Urząd Miasta Cieszyna oraz Wydział Kultury, Sportu, Turystyki i Informacji Starostwa Powiatowego w Cieszynie.
Żywe zainteresowanie, z jakim spotkały się przygotowane przez Książnicę atrakcje, a także życzliwość i bezinteresowna pomoc wielu osób oraz instytucji sprawiają, iż tegoroczną „Trówłę” można uznać za nad wyraz udaną i pozwalają z niecierpliwością czekać na jej przyszłoroczną edycję!
Wojciech Grajewski
Wojciech Grajewski jako ks. Józef Londzin
