Teki Regera już dostępne w postaci cyfrowej

Dobiegła końca realizacja trzeciego już projektu digitalizacyjnego Książnicy Cieszyńskiej finansowanego ze środków Programu Rządowego Kultura+. Po sfinalizowanych w latach 2013 i 2014 projektach „Digitalizacja cieszyńskiego dziedzictwa piśmienniczego” etap pierwszy i drugi (więcej na temat realizowanego od 2003 r. programu digitalizcji zbiorów  Książnicy Cieszyńskiej zob. tutaj), w rezultacie których zakończono proces ucyfrowienia przechowywanej w Książnicy kolekcji dawnych (do 1939 r.) gazet i czasopism z terenu Śląska Cieszyńskiego, trzeci projekt pozwolił na zdigitalizowanie archiwum Tadeusza Regera (1872-1938), polityka, który większość życia spędził na Śląsku Cieszyńskim, zapisując się w jego dziejach jako przywódca miejscowego ruchu socjalistycznego i jeden z czołowych działaczy niepodległościowych.

Jego spuścizna, zwana Tekami Regera, zawiera dokumenty i akta urzędowe, notatki, korespondencję, druki ulotne etc., związane bezpośrednio z postacią Tadeusza Regera, bądź też z osobami, organizacjami i instytucjami, z którymi współpracował. W sumie materiały te stanowią jedno z kluczowych źródeł do badań nad dziejami Śląska Cieszyńskiego od końca XIX w. aż do 1938 r. Jakkolwiek ich stan zachowania uznać należy za dobry, niskiej jakości papier, jaki wykorzystano do sporządzenia większości dokumentów, a także stosowana technika (przebitki, kalka itp.) sprzyjają postępującemu zakwaszeniu, które niebawem doprowadzić może do znacznego pogorszenia się czytelności dokumentów, a następnie destrukcji całego zespołu. Podobnie więc jak było to już w przypadku czasopism, digitalizacja Tek Regera pozwoliła na osiągnięcie dwóch celów: przyczyniając się z jednej strony do szerokiego udostępnienia cennego zasobu źródłowego do badań historycznych, z drugiej strony utrwaliła w postaci cyfrowej kopię zabytku o ponadregionalnej, a nawet ponadnarodowej randze.

W rezultacie procesu digitalizacji, który przebiegał w 2015 r., zeskanowano łącznie 5563 jednostki wchodzące w skład spuścizny Tadeusza Regera. Tym razem przedsięwzięcie to było szczególnie skomplikowane, ponieważ skanowaniu, a potem cyfrowemu przetwarzaniu na formaty użytkowe poddawano materiał bardzo niejednorodny pod względem formy, obejmujący nie tylko wykonane rozmaitą techniką (ołówek, pióro, maszyna do pisania) i utrwalone na bardzo zróżnicowanych nośnikach i formatach (od pojedynczych kart czy wręcz niewielkich skrawków papieru poczynając, przez mniejsze i większe poszyty, aż po oprawne notatniki, czy księgi) teksty rękopiśmienne, ale także druki, w tym afisze i mapy. Co więcej, każdą ze zdigitalizowanych jednostek należało opatrzyć opisem katalogowym, a następnie jej kopię wraz ze sporządzonymi na podstawie opisów katalogowych metadanymi opublikować w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, w której Książnica Cieszyńska posiada swój profil. Kopie poszczególnych jednostek, podzielone zgodnie z dawnym układem na 118 odrębnych Tek, znaleźć można pod adresem: http://www.sbc.org.pl/dlibra/publication?id=187564&tab=3. Udostępniono je w formacie DjVu. Kopie w formacie PDF, które zgodnie z przyjętą w Książnicy praktyką również zostały w rezultacie projektu sporządzone, dostępne są w wewnętrznej sieci biblioteki, także na stanowiskach dla czytelników. Kopie prymarne w postaci plików TIFF przechowywane są z kolei na serwerze plików, który Książnica Cieszyńska nabyła w ramach pierwszego z programów digitalizacyjnych sfinansowanych z PR Kultura+.

Dzięki oszczędnościom, które udało się uzyskać już w trakcie realizacji projektu, poza samymi Tekami Regera digitalizacją zdołano objąć jeszcze dwie inne XX-wieczne kolekcje rękopiśmienne, które, choć mniejsze objętościowo, stanowią także bardzo istotny zasób źródłowy do badań nad przeszłością regionu. Mowa tu przede wszystkim o legendarnym Archiwum dr. Józefa Mazurka (1891-1968), którego większa część w 2012 r. decyzją dr Heleny Paszek trafiła w darze do Książnicy Cieszyńskiej. W tym przypadku digitalizacji poddanych zostało dziesięć najważniejszych jednostek zawierających obszerną i bardzo szczegółową dokumentację losów mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, głownie Zaolzia, w okresie niemieckiej okupacji w latach 1939-1945. Materiał ten, wzbudzający olbrzymie zainteresowanie ze strony historyków i regionalistów, ucyfrowiony został w analogiczny sposób jak Teki Regera i również jest dostępny w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej pod adresem: http://www.sbc.org.pl/dlibra/publication?id=220251&tab=3.

Do ŚBC trafiły także kopie kolejnej zdigitalizowanej w ramach projektu spuścizny, a mianowicie prac Henryka Trzaskalika (1900-1986), zaolziańskiego działacza społecznego i kulturalnego, regionalisty, wieloletniego kronikarza Górnej Suchej, którego pisma dzięki Donacji im. Zbigniewa Michejdy Książnica Cieszyńska zdołała nabyć do swoich zbiorów w 2013 r. Są wśród nich bardzo obszerne i źródłowo udokumentowane opracowania kronikarskie i historyczne dotyczące Górnej Suchej, tamtejszego szkolnictwa, ruchu teatralnego i folkloru. W sumie digitalizacji poddano dziewięć rękopisów autorstwa Henryka Trzaskalika, których kopie znaleźć można w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej pod adresem: http://www.sbc.org.pl/dlibra/publication?id=220252&tab=3.

Dzięki zakończonemu właśnie projektowi digitalizacji poddano łącznie 28 555 stron. Ale to nie jedyny rezultat projektu. Jeszcze w grudniu 2014 r. w jego ramach Książnica Cieszyńska nabyła skaner dziełowy Bookeye 4 V2, pozwalający na digitalizację książek w częściowym tylko rozwarciu, zapewniającym możliwość skanowania nawet bardzo opasłych woluminów, a jednocześnie zabezpieczającym je przed uszkodzeniem. Inwestycja ta eliminuje dotychczasowe nieefektywne metody wykonywania kopii cyfrowych na zamówienie czytelników, przyczyniając się zarazem do przyspieszenia realizacji własnych programów digitalizacji zbiorów, prowadzonych niezależnie od wsparcia zewnętrznego. Już w 2015 r. skaner ów wykorzystano do ucyfrowienia kolejnych roczników „Głosu Ziemi Cieszyńskiej”, których kopie po przetworzeniu na pliki użytkowe uzupełnią zasób „Głosu” opublikowany w profilu Książnicy Cieszyńskiej w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej w latach poprzednich.

Realizacja Wieloletniego Programu Rządowego w obrębie Priorytetu Digitalizacja przebiegała w latach 2011-2015. Jego głównym celem było poszerzenie i ułatwienie dostępu do cyfrowych zasobów polskiego dziedzictwa kulturowego poprzez zakup sprzętu do digitalizacji, sam proces digitalizacji oraz udostępnienie zbiorów za pośrednictwem Internetu. Budżet projektu osiągnął kwotę 120 milionów złotych, która pozwoliła na sfinansowanie łącznie 187 projektów wdrożonych w 80 instytucjach. 1 października 2015 r. w Narodowym Instytucie Audiowizualnym w Warszawie odbyła się uroczystość związana z podsumowaniem Programu Wieloletniego Kultura+ Priorytet Digitalizacja. W jej trakcie wyróżnionym beneficjentom Programu wręczono dyplomy i statuetki. Wśród uhonorowanych w ten sposób instytucji znalazła się także Książnica Cieszyńska.